😆थोडं(खूप सारं) गोडाचं(लाडू)-६ (घरातील गमती जमती)

 😆थोडं(खूप सारं) गोडाचं(लाडू)-६ 

(घरातील गमती जमती)

                    आधीच्या भागात म्हणजे थोडं गोडाचं-४  https://www.anandipavus.com/2022/01/blog-post.html  मध्ये जिलेबीच्या मेजवानीचा आस्वाद घेतलाच आहे. त्यात सांगितल्याप्रमाणे, याच काळातील म्हणजे हिवाळ्यातील अजून दोन गोड? पदार्थांची मेजवानी आणि गमती जमती (त्या पदार्थांच्या आग्रहाच्या)या भागात बघू या. 

                    वरील वाक्यात गोड शब्दापुढे प्रश्नचिन्ह चुकून पडले की काय असे वाटण्याची शक्यता आहे, तुम्हा सगळ्यांना. पण ते चुकून पडले नाही, तर अगदी जाणीव पूर्वक घातले आहे. का? ते पुढे समजेलच. आजचे दोन गोडाचे पदार्थ म्हणजे हिवाळा खास आणि अतिशय आरोग्यकारक, पौष्टिक. तर हे दोन पदार्थ म्हणजे दोन प्रकारचे लाडू. तर आधी त्या वरच्या प्रश्नचिन्हाचे उत्तर मिळेल अशा लाडू पासून सुरवात करते. 

                    अर्थातच तुम्हा चाणाक्ष वाचकांनी आधीच ओळखले असावे! त्या गोड शब्दापुढे प्रश्नचिन्ह का आले ते आणि हा नक्की कोणता लाडू ते. तर आजचा पहिला लाडू आहे मेथीचा लाडू. आता मात्र लख्ख कळलेच असेल तिथे ते प्रश्नचिन्ह का आले ते! तर ही मेथी, अतिशय कडू आणि त्याचा हा गोड आणि अतिशय पौष्टिक लाडू, खासकरून हिवाळ्यात सेवन करण्यासाठी. आमच्याकडे तेव्हा नेहमीच हिवाळ्यात हे लाडू केले जात असतं. मोठी मंडळी अगदी आनंदाने खात असतं. माझे मात्र मला फारसे आठवत नाही. पण खावे तर लागत असणार हे नक्कीच. पण मी ते आनंदाने खात असे की तऱ्हेतऱ्हेची तोंड करून खात असे, ते नक्कीचे आठवत नाही. कारण आम्हाला सक्त नियम होता, समोर जे दिले जाईल, वाढले जाईल ते अगदी मुकाट्याने खायचे. 

                      मेथीच्या लाडूशी निगडीत अजून एक गंमतशीर आठवण! मेथीचे लाडू म्हणजे हिवाळ्यातच होत असतं. हिवाळा म्हणजे डिसेंबर-जानेवारी. जानेवारी महिन्यातच मकर-संक्रांत येते. त्या काळात संक्रांत म्हणजे मोठ्ठा सण असे. सायंकाळी चार-साडे चार वाजल्यापासून तिळगुळ द्यायला येणारांची सुरुवात होत असे ते साधारण रात्री दहा-साडे दहा पर्यंत चालू असे. ओळखीचे, नातेवाईक, मित्र-मैत्रिणी, शेजारी-पाजारी, अगदी झाडून सगळे एकमेकांकडे जात. या दिवशी आमचे बाबा(आजोबा) समोरच्या खोलीत बसत, सगळ्यांना तिळगुळ द्यायला. लहानग्यांची गडबड लवकर चालू होत असे, आणि मोठी मंडळी जरा उशिराने येत. सगळ्यांना आमच्या बाबांना तिळगुळ द्यायचा तर असे, तथापि त्यांच्या बद्दल एक आदरयुक्त भीती सुद्धा वाटत असे. त्यात संक्रांत म्हटले की अजूनच जास्त भीती वाटे. त्याचे कारण म्हणजे मेथीचे लाडू. सगळ्यांनाच कल्पना असे संक्रांतीला तिळगुळ द्यायला गेले म्हणजे मेथीचा लाडू खावाच लागणार. पण पर्याय नसे, त्यांना कुणीच नाही म्हणू शकत नसे. त्यांच्याबद्दल भीती वगैरे तर होतीच सगळ्यांना, तथापि त्यांचा आग्रह इतका आग्रहाचा असे की नाही, नको म्हणणे शक्यच नसे. आमचे शाळेतील काही शिक्षक सुद्धा येत आणि मग दुसऱ्या दिवशी शाळेत हे मेथीच्या लाडूचे धम्माल किस्से आम्हाला ऐकायला मिळत, त्यांच्याकडून. बाकी इतर जण, या नंतरच्या झालेल्या भेटीत आवर्जून बाबा आणि मेथीच्या लाडू बाबत सांगत असतं.

                     तर या लाडूसाठी लागणारे मुख्य घटक म्हणजे मेथीचे पीठ, सोजी, पिठीसाखर आणि तूप. साधारण प्रमाण सांगते. एक पाव मेथी घेतली तर तीन पाव सोजी घ्यायची. थोडक्यात एकास तीन या प्रमाणात. यात बाजारात मिळते ती मेथी सरळ दळून घ्यायची. (अर्थातच मेथीचे दाणे , पालेभाजी नाही😉)  आता सोजी कशी करायची याची अगदी सविस्तर पद्धत दराबा म्हणजे थोडं गोडाचं-१ https://www.anandipavus.com/2020/11/blog-post.html  या भागात सांगितलेली आहेच, त्यामुळे इथे परत सांगत नाही. तसेच सोजी ऐवजी पोळ्यांसाठी दळून आणलेली कणिक म्हणजेच गव्हाचे पीठ सुद्धा वापरले तरी चालते. पण अर्थातच त्यामुळे त्याची चव आणि मुख्य म्हणजे पोत या मध्ये खूपच फरक पडेल. सोजी वापरल्यामुळे जसे आत्मा, मन, हृदय, जीभ अगदी स्वर्गीय सुखात डुंबून जातात, तसे कणिक वापरल्यावर होणार नाही. 

                     हे लाडू करायचे असतील तर त्याची तयारी कमीत कमी एक आठवडा आणि जास्तीत जास्त एक महिना आधी करावी लागते. तर सगळ्यात आधी हवे तेव्हढे मेथीचे पीठ तुपात भाजून घ्यावे, दराबा भाजतो तसेच. हे तुपात भाजलेले मेथीचे पीठ झाकून ठेवावे कमीत कमी एक आठवडा तरी. शक्य असेल तर अगदी महिनाभर सुद्धा. जितके जास्त दिवस मुरेल तितके चांगले. तसेच असे केल्याने मेथीचा उग्रपणा कमी होतो, हा महत्वाचा मुद्धा. त्यामुळे लाडू जास्त उग्र आणि कडू लागत नाहीत चवीला. एक आठवड्यानंतर योग्य प्रमाणात सोजी किंवा कणिक तुपात भाजून घ्यावी. हे थंड झाल्यावर त्यात आधीच तुपात भाजून ठेवलेले मेथीचे पीठ नीट मिसळून घ्यावे. त्यानंतर त्यात योग्य प्रमाणात पिठी साखर घालावी. ती पण छान मिसळून घ्यावी. सगळे मिश्रण मस्त रगडून घ्यावे एकदा. मग नेहमीप्रमाणे त्याचे लाडू बांधायचे(म्हणजेच लाडू वळायचे. मुद्दाम आमच्याकडचा खास शब्द वापरला) आता हे मेथीचे लाडू खायला तयार आहेत. अतिशय पौष्टिक आणि बऱ्याच शारीरिक व्याधी वर अगदी उत्तम आणि रामबाण उपाय. 

                      आता आजचा दुसरा लाडू म्हणजे उडीद लाडू. या लाडू साठी आधी उडीद दळून घ्यायचे अगदी सालासकट. मग नेहमीप्रमाणे हे पीठ तुपात भाजून घ्यायचे. थंड झाल्यावर त्यात चवीप्रमाणे पिठीसाखर घालावी. छान कालवून घ्यावी आणि लाडू बांधावे. हे लाडू खाण्यासाठी अगदी तयार आहेत! आता यात सुद्धा उडिदाची चव उग्र वाटत असेल तर त्यातही हवी तशी सोजी किंवा कणिक घालू शकता. हे लाडू सुद्धा अतिशय पौष्टिक आणि आरोग्यदायक खास करून हिवाळ्यात. 

                       सगळ्यांना प्रश्न पडला असेल. खास हिवाळ्यासाठी म्हणून केलेले लाडू आणि त्यात वेलची, जायफळ, सुकामेवा नाही? तर आम्ही मुलं लहान असतांना आम्हाला वेलची आणि जायफळ यांची चव अजिबात आवडत नव्हती. अगदी एकजात घरातील सगळ्या मुलांना. खायचे तर लांब पण आम्ही त्याकडे बघत सुद्धा नसू. त्यामुळे आम्ही लहान असतांना कुठल्याही गोड पदार्थात वेलची आणि जायफळ घातले जात नसे. मला अजूनही वेलचीची चव आवडत नाही, मात्र जायफळ खूप आवडते. त्यामुळे आता मात्र मी सगळ्या गोड पदार्थांत जायफळ अगदी सढळ हाताने घालते पण वेलची मात्र अजिबातच नाही. अगदी कॉफीत सुद्धा छान जायफळ घालते. 

                    सुकामेवा म्हणाल तर, तेव्हा सुकामेवा इतका मुबकल प्रमाणात उपलब्ध नसे. त्यामुळे त्याचा सर्रास सगळ्या गोष्टीत वापर होण्याचा प्रश्नच नसे. अगदी घरात कोणी बाळंतीण बाई असेल तर तिच्यासाठी लाडू केले जात सुकामेव्याचे. तेव्हाच घरातील मंडळींना सुद्धा मिळे तो लाडू खायला. दुसरी वेळ म्हणजे माझे आजोळचे आजोबा जेव्हा आम्हाला भेटायला म्हणून येत, तेव्हा ते आम्हाला खाऊ म्हणू सुकामेवाच आणत असतं. कारण ते आयुर्वेदिक वैद्य होते. अगदी सगळे नियम कडक पाळणारे. त्यांच्या तत्वात बऱ्याच गोष्ट बसत नसतं आणि ते आम्हाला खाऊ देत नसतं. मैदा नाही, त्यामुळे बेकरीतील पदार्थ अजिबात चालत नसतं. गोळ्या, चॉकोलेट सुद्धा नाही. थंड पदार्थ किंवा चाट पदार्थाचे तर नाव सुद्धा काढत नसतं. मग सुकामेवा, ताजी फळं आणि त्यासोबत एक डेअरी मिल्कचा बार. तेव्हा बहुतेक एकाच मापाचा येत असे, चार बाय दोन चे चौरस असलेला. या आणि अजून बऱ्याच गमती जमती आजोळच्या गोष्टींमध्ये अगदी सविस्तर येतीलच, म्हणून इथे धावत उल्लेख केला. असो. 

                     हल्ली सगळ्याच पदार्थांमध्ये अगदी सढळ हाताने सुकामेवा घातलाच जातो. त्यामुळे तो पदार्थ पचायला अतिशय जड होतो. त्यात आपली शारीरिक हालचाल अगदी नसल्यातच जमा आहे. त्यामुळे ते पदार्थ आपल्याला खऱ्या अर्थाने आरोग्यकारक असतात की नाही याची मला शंकाच वाटते. पण आपण अगदी आवडीने खातो, अगदी कुठल्याही ऋतूत, दिवसाच्या कुठल्याही वेळी आणि कितीही प्रमाणात. विचार करण्यासारखा मुद्दा आहे, आपल्या सगळ्यांसाठीच. 

(हल्ली हे लाडू केले जात नाही, त्यामुळे पहिल्यांदाच असे झाले आहे की, माझे हे लेखन मला कुठल्याही प्रकाशचित्रां शिवाय प्रकाशित करावे लागत आहे...)

प्रकाश चित्रं नाहीत म्हणुन मग 

मीच हे चेहर्‍यावर वेगवेगळे भाव 

असलेल्या लाडूंचे चित्र काढले 

😃😆😋😊

©️आनंदी पाऊस

(घरातील गमती जमती)

हिवाळा २०२४