📮 अडीच अक्षर-१ 📮 (काही अनुभवलेलं...)

📮 अडीच अक्षर-१ 📮

(काही अनुभवलेलं...)

📮

✉️

✉️ ✉️

✉️ ✉️ ✉️

📮मुन्शीराम डाकिया 📮

लेकर पिला पिला थैला 

पत्र बांटने आता 

यह है मुन्शिराम डाकिया 

सब की चिठ्ठी लता है 

सर्दी हो या गर्मी हो 

पानी गिरता 

छर छर छर 

चला जायेगा 

नही रुकेगा 

चिट्ठी देता घर घर घर...

बडे डाक खानेसे आता

कभी लाता रुपैय्या 

कभी किताबे दे जाता है 

मुझको हस हस भैय्या 

गाव गाव जाता है 

पर कभी नहीं है थकता 

लाता है सबकी खुशखबरी 

सब के मन को भाता 

✉️ 

✉️ ✉️

✉️ ✉️ ✉️

 

                   शालेय जीवनात हिंदीच्या पाठ्य पुस्तकांत असलेली ही कविता! आज इतक्या वर्षांनीही जरा सुद्धा कष्ट न करता अगदी सहजपणे आठवते आणि गाताही येते. ही कविता वाचल्यावर, मग ती वेळ पहिली असो की दुसरी की शंभरावी असो, डोळे नकळत पाणावतातच, अगदी आजच्या इमेलच्या जमान्यात सुद्धा! 

                  अडीच अक्षर! अडीच अक्षर म्हटले की सर्वसाधारणपणे सर्वांच्या डोळ्यासमोर, मनांत एकच शब्द उमटतो, प्रेम! तथापि इथे हा शब्द अपेक्षित नाही. परंतु त्याचा फार जवळचा संबंध आहे. तर इथे अडीच अक्षर म्हणजे "पत्र!" अपेक्षित आहे. स्पर्धा टपाल खात्याने स्पर्धा आयोजित केलेली आहे. शीर्षक आहे "अडीच अक्षर", "ढाई अक्षर"!

पत्रं...

प्रेम...

पत्रंप्रेम...

प्रेमपत्रं...

                    खरतरं पत्रं कितीतरी प्रकारची असतात. आपण शालेय जीवनात पत्राचे मुख्य दोन प्रकार आपण सर्व शिकलेलोच आहोत. तरीही पत्रं म्हटले की प्रेमपत्रं असा सर्वसाधारण समज आहे, धारणा आहे. आजकाल प्रेम शब्दाचा खरा अर्थच हरवला आहे. त्यामुळे, त्यामागची खरी भावना समजण्याचा, अनुभवण्याचा प्रश्नच येत नाही. एरव्ही अतिशय रुक्ष वाटणारे टपाल खाते एकेकाळी खऱ्या प्रेमाचा अनुभव देत असे, प्रचीती देत असे. त्यामुळेच, मी हल्ली कुठेतरी अभावाने दिसणाऱ्या टपाल पेटीचे प्रकाशचित्रं टिपले आणि त्याला शीर्षक दिले "the most emotional, extinct street furniture" "नामशेष होणारे अतिशय भावनिक रस्ता-फर्निचर" असो.

                    आमचे एकत्र कुटुंब. त्यामुळे काका-काकू, आजी-आजोबा आणि आम्ही एकाच घरात राहात असू. आई आणि दोन्हीही काकूंना बहिण नाही, त्यामुळे मावशी नाही. राहता राहिले ते आजोळ, मामाचे घर. पैकी धाकट्या काकूचे माहेर आमच्याच शहरात. बाकी दोघींचे माहेर बाजुच्याच तालुक्यात. थोडक्यात फार लांब राहणारे फारसे कुणी नव्हते, दादांचे(वडिलांचे) मित्र वगळता. त्यामुळे शालेय जीवनात, तशी वरचेवर पत्र लिहायची गरज लागत नसे. तरीही टपाल पेटी, टपालवाहक(पोस्टमन), पत्र या गोष्टींशी माझे भावनिक नाते होते. आमच्या लहानपणी भ्रमणध्वनी तर सोडाच, दूरध्वनी सुद्धा नव्हते. दळणवळणाची साधने सुद्धा अगदी मर्यादित म्हणजे आगगाडी आणि महामंडळाची गाडी. व्यक्तिगत वाहने सुद्धा फक्त दुचाकी, ती सुद्धा फक्त वडिलांची एकच. त्यामुळे आजच्या सारखे काढली गाडी आणि गेलो भेटायला असे शक्यच नसे. 

शालेय सुट्ट्यांमध्ये तिघही आजोळी जात असू. त्यामुळे सर्वांच्या भेटी होतच असतं. पत्र लिहिण्याची फारशी गरज भासत नसे. तरीही पत्र या गोष्टीशी संबंध कसा? तो ही अगदी भावनिक! 

                     तर याकाळात, म्हणजे शालेय जीवनाच्या काळात एक अतिशय गोड निमित्त होते, पत्र आणि टपाल वगैरेशी संबंधित. ते म्हणजे सूर्याशी निगडीत असणारा एकमेव सण! मकर संक्रांत! आजच्या डिजिटल युगात कागदी शुभेच्छा पत्रांचे महत्व शून्य. थोड्या आधीच्या काळात वर्षभरातील प्रत्येक निमित्तासाठी ढिगाने शुभेच्छापत्रं विक्रीस असतं. तथापि आमच्या शालेय जीवनाच्या काळात मात्र वर्षातून फक्त दोनदाच शुभेच्छापत्रं विक्रीस असतं. दिवाळी आणि मकर संक्रांत. तथापि आम्हाला मकर संक्रांत शुभेच्छापत्रं जास्त महत्वाचे! तसेच अजून एक म्हणजे ही शुभेच्छापत्र आम्ही मुलं नाही तर घरातील मोठ्या व्यक्ती, आमच्या पुरते बोलायचे झाल्यास, आमची मम्मीच ही खरेदी करत असे. आम्ही सोबत जात असू. 

                      तर, ही शुभेच्छापत्र आज-कालच्या शुभेच्छापत्रां प्रमाणेच असतं, एक गोष्ट सोडली तर. समोरच्या बाजूला काहीतरी फुलापांनाचे किंवा एखादे छानसे दृश्य, सूर्योदय-सूर्यास्ताचे वगैरे. शुभेच्छापत्रं उघडल्यावर समोरच्या पानावर चार ओळींचा छानसा संदेश. खास असे ते पाठकोर पान. या पानावर एक छोटेसे कागदाचे पाकीट चिटकवलेले असे. अगदी मोठ्या पाकीटासारखेच उभे किंवा आडवे आणि या पाकिटाला, मोठ्या पाकिटाप्रमाणे चिटकवून बंद करण्याची सोय सुद्धा असे. काय गोड दिसे ते म्हणून सांगू! मला तर फारच आवडे ते. किंबहुना या छोट्याश्या गोड पाकीटामुळे मला ही संक्रांतीची शुभेच्छापत्रं अतिशय आवडतं.  

                   असे हे शुभेच्छापत्रं खरेदी करून आणले जात असे, जवळजवळ आठ-दहा दिवस आधी. कारण अगदी शेजारच्याच तालुक्यात पाठवायची असली तरी, दळणवळणाची साधने मर्यादित असल्याने वेळ लागे. तर, या शुभेच्छा पत्रांत हाताने चार ओळींचा मजकूर वजा पत्र लिहिले जात असे आणि सोबतच्या पाठकोर पानावर चिटकवलेल्या पाकिटात हलव्याचे मावतील तितके दाणे(विकत आणलेला असेल तर कमी दाणे मावत, आमचा घरी केलेला असल्याने जास्त दाणे मावत.) टाकून, काळजीपूर्वक म्हणजे त्यातील हलवा सांडू नये म्हणून आणि चिटकवतांना तो डिंक हलव्याला लागू नये असे चिटकवले जात असे. मग हे शुभेच्छापत्र मोठ्या पाकिटात टाकून तेही व्यवस्थित चिटकवून टपाल पेटीत टाकले जाई. हे शुभेच्छा पत्र त्यांना कधी मिळाले हे समजण्याचा काहीच मार्ग नसे. मात्र असेच हलवा घालून पाठविलेले एक शुभेच्छा पत्रं त्यांच्याकडून आम्हालापण मिळत असे. 

आम्हाला टपालाने मिळालेले शुभेच्छा पत्राचे पाकीट, अतिशय व्यवस्थितपणे कागद कापायच्या सुरीने कापून त्यातील शुभेच्छापत्रं आम्ही बाहेर काढत असू. काही वेळा आतील छोटे पाकीट नीट बंद न झाल्याने किंवा फाटल्याने त्यातील हलवा मोठ्या पाकिटात पडत असे. अशा वेळी हा हलवा काढून घेतला जात असे. मग ते शुभेच्छापत्रं बघणे, त्यातील छापील आणि हाताने लिहिलेला मजकूर वाचणे, अतिशय भावूक क्षण! सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे ते छोटे पाकीट तसेच शुभेच्छा पत्राला ठेवून काळजीपूर्वक, फाटू न देता उघडणे आणि त्यातील हलवा काढणे. त्यानंतर तो हलवा सर्वांमध्ये अगदी एक-एक दाणा वाटून खाल्ला जात असे. जणू काही बाबा(आजोबा), मामा, मामी आणि भावंड प्रत्यक्षपणे येऊन तो हलवा आम्हाला देत आहे. ज्यांनी अनुभवलेले आहे त्यांना अगदी नीट कळतील या सर्व भावना!

                     नंतर ते शुभेच्छापत्रं, त्यावरील चित्रं बघणे, त्यावरील दोन्हीही मजकूर वाचणे असे सगळे चारपाच दिवस चाले. त्यानंतर ते शुभेच्छापत्रं कपाटातील शुभेच्छापत्रांच्या डब्यात जपून ठेवले जात असे. ज्यात वर्षानुवर्ष सर्वांकडून आलेल्या शुभेच्छापत्रांचा संग्रह(याबद्दल खजिना-१ या लेखात उल्लेख आलेला आहे.) होता. पुढे कधीतरी आठवण आली म्हणून, काही कारणाने कपाट उघडले आणि तो डबा दिसला म्हणून किंवा कपाट साफ करायचे म्हणून तो डबा बाहेर काढून ठेवला जाई, अशा वेळी हा संग्रह पाहण्यात तास न्  तास रमून जात असू...  

📮

🖃 🖃 🖃 🖃 🖃

(टपाल खात्या कडून अशातच, म्हणजे १५ डिसेंबर २०२४ अंतिम तारीख होती, एक निबंध स्पर्धा आयोजित केली होती. अर्थातच मला त्यात भाग घ्यायचा होता. तथापि त्यात शब्द अणि वेळ मर्यादा असल्याने सविस्तर लेखन करणे शक्य नव्हते. त्यामुळे विचार केला, आनंदी पावसातच एक मालिका सुरु करावी. त्यातील हा पहिला लेख!)

©️आनंदी पाऊस 

(काही अनुभवलेलं...)

२ डिसेंबर२०२४ 

काल १९/१/२०२५ 

काही वेगळेच शोधतांना 

हे हाती लागले! 

मग लगेचच इथे प्रकाशित केले! 

हेच ते छोटेसे पाकीट, 

गोड पाकीट! 

कुठली तरी नाही, 

तर ही खास टपाल पेटी आहे. 

त्याची सविस्तर गोष्ट येईलच पुढे... 

हे माझ्या एका अमराठी मैत्रिणीने मला दिलेले 

मकर संक्रांत शुभेच्छा-पत्र!

तिच्या घरात हा सण साजरा केला जात नसे.

तथापि मला हा सण फार आवडतो, 

हे माहित असल्याने तिने हे शुभेच्छा पत्र दिले होते.

परंतु यात मी सांगितलेले छोटे पाकीट नाही.

विरोधाभास असा की, तिने दिलेले हे शुभेच्छा पत्र मी

नीट जपून ठेवले आहे. 

परंतु, ती आज मितीस कुठे आहे माहिती नाही.

सर्व प्रकारे बराच शोध घेण्याचा प्रयत्न केला, 

पण अजून तरी तिच्याशी संपर्क होऊ शकला नाही...

वर उल्लेख केलेल्या छोट्या पाकीटा सहित असलेल्या 

शुभेच्छा पत्राचा बराच शोध घेतला, माझ्या व्यक्तिगत खजिन्यात 

पण सापडले नाही. 

मग विचार केला, मीच करू शकते की,

घरीच, कागदाची छोटी छोटी पाकीटं.

मग काय, लगेच कामाला लागले 

आणि ही पाकीटं तयार केली.

हे सगळे इथवरच थांबले नाही.

मला शुभेच्छा पत्रही तयार करण्याची इच्छा झाली.

हीच ती मी तयार केलेली 

 ताजीताजी शुभेच्छा पत्रं.

यात ती तयार केलेली छोटी छोटी पाकीटं 

न चिकटवता हाताने रेखाटली 

आणि 

त्यात चांदणीच्या आकाराचा 

तिळाचा हलवा सुद्धा रेखाटला!