🪔🪔🪔🦉लक्ष्मी-वाहन : घुबड🦉 🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🦉लक्ष्मी-वाहन : घुबड🦉 🪔🪔🪔

       🪔 भारत देश, शेती प्रधान पेक्षाही जास्त भक्ती प्रधान देश आहे. हिंदू धर्मात तेहतीस कोटी देव-देवता आहेत. इथे कोटी हा शब्द संख्यावाचक नाही, तर उच्चतम/सर्वोत्तम या अर्थाने येतो. या सगळ्या देवतांप्रती ही भक्ती अनुभवास येते. त्यात सकळ जनांत प्रिय असणारी देवता म्हणजे माता लक्ष्मी. दिवाळी म्हटली की, या लक्ष्मी-प्रेमाला, भक्तीला अगदी उधाण येते. तिच्या स्वागताची आणि पूजनाची धांदल उडून जाते. पुष्पं, दीप, आकाश-दीप, रंगावली, वस्त्र-आभरणे, सुवर्ण-रजत दाग-दागिने आणि काय-काय! सोबतच नैवेद्यासाठी संपूर्ण फराळाचे पदार्थ चकली, शेव(अनेक चवींचे), चिवडा(विविध पद्धतींचा), लाडू(अगणित प्रकारचे), गोड-खारे शंकरपाळे, ओल्या नारळाची, सुक्या खोबऱ्याची करंजी, सांजऱ्या, चिरोटे, पाकातल्या पुऱ्या, खारी-गोड बुंदी, मोतीचूर, कडबोळे, अनारसे या सर्व मराठमोळ्या पदार्थांसोबतच अखिल भारतीय खाद्य-संस्कृतीमधील सर्व ज्ञात आणि लोकप्रिय असे अनेक पदार्थ!🪔    

         🪔 प्रत्यक्षात तर या लक्ष्मीची प्रचंड उलाढाल होते, दिवाळी सणांच्या दिवसांत. आज थोडे लक्ष्मी मातेच्या वाहना विषयी. लक्ष्मी मातेचे वाहन "घुबड"!🦉 लक्ष्मी मातेचे वाहन घुबड🦉 कसे आणि का? पौराणिक कथांनुसार याची एक रंजक कथा आहे. सकल देव-देवतांनी आपापले वाहन निवडले. खरतरं सगळ्याच प्राण्यांना माता लक्ष्मीचे वाहन होण्याची इच्छा होती आणि त्या प्रत्येकाने तसा आग्रह सुद्धा धरला. मग माता लक्ष्मीने यावर एक तोडगा काढला. माता म्हणाली, मी कार्तिकी आमावस्येला पृथ्वीवर येते, त्यावेळी जो प्राणी-पक्षी सर्व प्रथम माझ्याजवळ येईल, त्याला माझे वाहन होण्याचा मान मी देईन. अमावस्या म्हटल्यावर सर्वत्र अंधार! त्यामुळे सगळ्याच प्राणी-पक्षांना स्पष्ट दिसायला अडचण, अपवाद फक्त घुबड🦉. घुबडाला🦉 रात्रीच्या अंधारातच स्पष्ट दिसते. त्यामुळे माता लक्ष्मी पृथ्वीवर येताच, घुबड🦉 सर्वात प्रथम मातेजवळ आले. लक्ष्मी मातेने घुबडाला🦉 आपले वाहन होण्याचा मान बहाल केला! आपले पूर्वज किती कल्पक, अभ्यासक आणि सर्वस्पर्शी ज्ञान असलेले होते, हे याच नाहीतर, प्रत्येक पौराणिक कथेतून दिसून येते. या सगळ्याच पौराणिक कथा अंधःपणे नव्हे तर अतिशय सतर्कपणे वाचायला आणि समजून घ्यायला हव्यात. तथापि तसे तर होतच नाही, उलटपक्षी डोळसपणे वाचणे आणि समजणे न झाल्याने, त्यातून अंधःश्रद्धा निर्माण होतात आणि पुढे या अधःश्रद्धांनाच खतपाणी त्या घालून जोपासल्या जातात. किती हे अज्ञान... 🪔

         🪔 जनसामान्यांत घुबड🦉 या पक्ष्याबद्दल अनेक समज-गैरसमज आहेत. त्याबद्दल थोडे. घुबडाचा🦉 घुत्कार बऱ्याच अंशी अशुभ समजला जातो. खरतरं घुबडाला🦉 संकटाची चाहूल सगळ्यात आधी लागते आणि इतरांना सूचित करण्यासाठी घुत्कार करून तो सूचना देतो. माझ्या समजुती प्रमाणे हे संकट जंगलातील प्राणी-पक्षांच्या संबंधित असते. त्यांना त्या संकटापासून म्हणजे त्यांच्यावर होणाऱ्या हल्ल्यापासून बचाव करण्यासाठी असतो. त्यात मानवाचा काहीही संबंध नसतो, आजच्या जगात. पूर्वापार तो होता, जेव्हा मानव अगदी आदिमानव अवस्थेत होता, जंगलात, राना-वनात त्याचा रहिवास होता, तेव्हा त्याला हिंस्त्र पशु पासून स्वतःचा बचाव करावा लागे. त्यामुळे घुबडाचा घुत्कार अशुभ मानणे यात आज मितीला काहीही तथ्य नाही. आज तर मानवाने, कधीतरी अपवादाने कानावर पडणारा घुबडाचा🦉 घुत्कार कान देवून ऐकावा, त्याचा आनंद घ्यावा, घुत्कार ऐकू आला म्हणून स्वतःला भाग्यवान समजावे. कारण हा घुत्कार ऐकण्याची संधी फारच क्वचित मिळते. मी अगदी नुकताच सोलापुरात असतांना घुबडाचा🦉 घुत्कार ऐकला. सुरवातीला वाटले, घुबडाचा🦉 आवाज नाही हा. तथापि नीट ऐकल्यावर खात्री पटली. मग नीट ऐकून त्यातील आनंद अनुभवला. दुसरी योगायोगाची गोष्ट म्हणजे सोलापुरात मी ज्या मैत्रिणीकडे राहिले होते, त्या मैत्रिणीला घुबड🦉 अतिशय आवडते. तिच्याकडे विविध मापाची, निरनिराळ्या माध्यमातील द्विमितीय आणि त्रिमितीय घुबडाचा🦉 बराच संग्रह आहे!🪔 

         🪔 घुबड!🦉 या पक्षाबद्दल अतिशय अल्प ज्ञान जनसामान्यांत असल्याचे जाणवते. पूर्वापार, कुठेही धन-गुप्तधन असले की त्यावर नागाचा पहारा असल्याच्या अनेक कथा आपण अगदी बालवयापासून ऐकत आलेले असतो. त्यात किती तथ्य आहे, मला माहिती नाही. कारण त्यावर माझा सखोल अभ्यास अजून झालेला नाही. तथापि लक्ष्मीचे वाहन घुबड🦉 का? याचा अभ्यासपूर्ण विचार केला तर काही मुद्दे लक्षात येतात. मानव दिवसा जागृत(शारीरिक पातळीवर!), मात्र रात्री तो निद्रा अवस्थेत असतो. याच काळात त्याला काळजी असते, आपले धन कुणी चोरून तर नेणार नाही ना? घुबडाच्या बाबतीत याच्या नेमके विरुद्ध असते. ते रात्री जागे असतेच, एवढेच नाही तर त्याला रात्रीच्या काळोखातच स्पष्ट दिसते. परत हे घुबड🦉 संकटाची सूचना देतेच. दुसरे म्हणजे, मानेतील मणक्यांच्या विशिष्ट रचनेमुळे घुबडं🦉 त्यांचे डोके क्षितिजसमांतर २७० अंशापर्यंत आणि वर-खाली १८० अंशापर्यंत फिरवू शकतात. म्हणजे आजच्या सुरक्षा-चित्रफीत-यंत्रा(security camera) पेक्षा कितीतरी पटीने अधिक कार्यक्षम! एकंदरीत विचार करता सगळ्यांनी खरतरं एकेक घुबड🦉 पाळावे, किंवा किमान घुबड🦉 दिसले तर अशुभ मानून त्याचा जीव न घेता त्याला परत निसर्गात उडू द्यावे. धन तर सुरक्षित राहीलच, यापलीकडे जाऊन घुबडाच्या🦉 सर्वच प्रजाती नामशेष होत आहे, त्यांचेही जतन होईल. निसर्गचक्रातील एकही घटक नामशेष झाला तर ते चक्र बाधित होते, त्याचे संतुलन बिघडते. हे निसर्गचक्र संतुलित ठेवण्यासही हातभार लागेल. खऱ्या अर्थाने संपन्न दिवाळी आणि दैनंदिन जीवन!🪔

          🪔आज या माहिती सोबतच, ही लक्ष्मी मातेचे वाहन असलेले घुबड🦉 सहकुटुंब, सहपरिवार आणि  इष्टमित्रांसोबत आपणा सर्वांनचा, दीपावली सण तेजोमय प्रकाशाने उजळून टाकण्यासाठी आलेले आहेत, अर्थातच माझ्या चित्रांमधून! त्यांचे आनंदाने स्वागत करा आणि त्यांच्या प्रज्वलित, तेजोमय शुभेच्छा, सदिच्छांचा स्वीकार करा! सोबत ही मंडळी तेजस्वी अखंड तेवणारे दीप घेऊन आलेत. तेही स्वीकारा आणि आपापल्या घरांत अखंड तेवत ठेवा!🪔

ही मूर्ती इंदिरा गांधी मानव संग्रहालय, मैसुरू 

येथील आहे. ही मूर्ती लक्ष्मीची असून 

ती कमलासनावर आसनस्थ आहे.

तिच्या डाव्या पायाशी तिचे वाहन घुबड 

बघावयास मिळते.

🦉

🪔🪔🪔🦉ll इति घुबड पुराणम् ll 🦉🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🦉ll घुबडार्पन्मस्तु ll 🦉🪔🪔🪔

🦉

🪔🪔🪔🪔🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🪔🪔

🪔🪔🪔

🪔

(संदर्भ : मराठी विश्व)

©आनंदी पाऊस 

ओक्टोंबर २०२४ 

🪔

🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🪔🪔🪔🪔

🦉

🦉

🪔🪔🪔मंगलमयी दिवाळी!🪔🪔🪔

🦉

🪔🪔🪔तेजस्वी दिवाळी!🪔🪔🪔

🦉

🪔🪔🪔झळाळत्या रंगांची दिवाळी!🪔🪔🪔

🦉

🪔🪔🪔आरोग्यदायी दिवाळी!🪔🪔🪔

🦉

🪔🪔🪔आनंदमयी दिवाळी!🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🪔🪔🪔🪔

🪔🪔🪔🪔🪔

🪔🪔🪔

🪔