खेळ गच्चीवरील-२ (गच्चीवरील गमती जमती)

                             

     खेळ गच्चीवरील-२ 

        (गच्चीवरील गमती जमती)

                                                                             
                                                                         घरी शेती असल्या कारणाने आणि वर्षभराचे घरात लागणारे धान्य पोत्यां-पोत्यानेच आणावे लागत असल्यामुळे , घरात कायमच रिकामी पोती असत . मग ही रिकामी पोतीच आमच्या खेळाचं साहित्य होऊन जाई . आम्ही सगळ्या ही रिकामी पोती पायातून घालत असू , ती साधारण कमरेपर्यंत किंवा अजून थोडी वरपर्यंत येत . मग वरची बाजू हाताने धरून ठेवायची आणि उड्या मारत मारत दुसऱ्या टोकापर्यंत जायचे . जो कोणी आधी पोहोचेल , तो ही शर्यत जिंकणार . ही म्हणजे गोणपाट शर्यत ! आमच्या शाळेत शारदोत्सवाच्या वेळी सुद्धा , सगळ्या स्पर्धांबरोबर ही गोणपाट शर्यत असे . जाम मज्जा येत असे. कुणाला उडीच मारता येत नसे  , कुणी उडी मारता मारता धडपडत असे , कुणी बाजूच्यांच्या अंगावर आदळत असे , तर कुणी जमिनीवर एकदम आडवे पडत असे . एक एकदम धम्माल खेळ किंवा शर्यत !! . 

                                                                                           ---------------------------

                                                                                 तेव्हा आमच्या दादांकडे राजदूत होती आणि एका काकाकडे बुलेट होती . मग जेंव्हा केंव्हा या गाड्यांची टायरं खराब होऊन बदलली जात असत  तेव्हा ही जुनी टायरं मग गच्चीवर येऊन पडत . मग हे एक नवीन साहित्य मिळे खेळायला . एक छोटी लाकडी काडी घ्यायची आणि हे टायर उभे करून , त्याला त्या काडीने मागून ढकलून पळवायचे आणि आम्हीही त्याच्या मागे पळायचो , मध्ये मध्ये त्याचा वेग कमी झाल्यावर त्याला परत त्या काडीने ढकलून त्याचा वेग वाढवायचा आणि पळत राहायचे . काडी नसेल तर हातानेच हे काम करायचे . एखाद्-दुसरेच टायर उपलब्ध असे , त्यामुळे आम्ही सगळ्याजणी  परत आळीपाळीने खेळत असू . एकीचे खेळता खेळता टायर जमीनीवर आडवे पडले कि ती बाद होत असे आणि मग दुसरीला संधी मिळत असे खेळण्याची . फारच धम्माल येत असे हा खेळ खेळायला !

                                                                                           ------------------------------

                                                                                   आमच्या लाडक्या धाकट्या काकाकडे भोवरा असायचा . तो फारच पटाईत पण होता भोवरा खेळण्यात ! अगदी भोवऱ्याला दोरी गुंडाळण्यापासून , त्याच्या वेगवेगळ्या करामती करण्यापर्यंत सगळ्या गोष्टीत . मग त्याच्या कडून मी सुद्धा हे सगळं शिकण्याचा प्रयत्न केला होता . मला तर कधी नीट जमले नाही यातील काही . फक्त दोरी नीट गुंडाळता येत असे . पण ती सुद्धा गुंडाळलेली सगळीच्या सगळी सटकून जात असे . एखादे वेळी नीट गुंडाळली गेली तर तो भोवरा नीट चपळाईने जमिनीवर सोडून देणे जमेना , अशा एक ना अनेक फजित्या होत . पण तो फारच पटाईत होता , छान  दोरी गुंडाळायचा मग बरोब्बर चपळाईने हव्या त्या वेगाने जमिनीवर सोडायचा आणि मग भोवरा अतिशय  वेगाने जमिनीवर फिरू लागे . मग काका तो वेगाने फिरणारा भोवरा स्वतःच्या तळहातावर उचलून घेई . मग तो भोवरा त्याच्या तळहातावर तितक्याच वेगाने फिरत राही मग मधूनच तो परत भोवरा जमिनीवर टाके , तरी तो भोवरा तसाच छान वेगाने फिरत राही आणि नंतर केव्हातरी हळू हळू करत थांबत असे . मलाही वाटे आपणही आपल्या हातावर घ्यावा फिरता भोवरा . मग त्यासाठी मी काकाकडे हट्ट करत असे . मग तोही देई , तो फिरता भोवरा माझ्या तळहातावर मला नीट घ्यायलाही जमत नसे . एकतर त्या भोवऱ्याची टोकदार आरीची फारच भीती वाटे . शिवाय तो फिरता भोवरा हातावर दिल्यावर ती आरी इतक्या जोरात टोचत असे की काही कळायच्या आतच तो जमिनीवर पडून जात असे आणि सोबत तोंडातून जोरात किंकाळी बाहेर पडे ते वेगळेच . 

                                                                                          --------------------------------

                                                                                    गोट्या ! मला फारच आवडत त्या बघायला , जादूईच वाटत मला त्या ! अख्खी गोटी पारदर्शक आणि मध्यभागी  मात्र छान झळाळते आणि घट्ट रंग ! आमच्या या काकाकडे एक मोठ्ठा कमंडलू होता धातूचा . हा कमंडलू भरून गोट्या जमा झाल्या होत्या त्याच्याकडे . मोठ्ठा जादुई खजिनाच जणू ! गोट्या जितक्या आवडत तितकाच तो कमंडलू सुद्धा आवडे मला . तो या खेळात सुद्धा एकदम पटाईत होता . खूप छान खेळत असे त्याच्या मित्रांसोबत , अगदी बघत राहावेसे वाटे . मग काही वेळा आम्हाला सुद्धा साधे आणि सोप्पे खेळ शिकवी गोट्यांचे आणि आमच्या बरोबर सुद्धा खेळत असे . काय भारी वाटे त्या जादुई गोट्या हातात घेऊन खेळायला ! अधून मधून या गोट्यांच्या मोजणीचे काम चाले . मला तर फार आवडे हे काम करायला . गोट्यांची संख्या वाढलेली असली की अजूनच भारी वाटे ! मग हे काम संपले की परत सगळ्या गोट्या त्या कमंडलूत भरल्या जात आणि कमंडलू परत त्याच्या ठरलेल्या जागी ठेवून दिला जात असे , त्या जागेवर आमचा हात पोहोचत नसे . 

                                                                                         ----------------------------

                                                                                 हल्ली मुलं कुठलस इंग्रजी गाणं म्हणून हा खेळ खेळतात . आम्ही ... 

                                                                                                                 आडींग माडींग फुल दे 

                                                                                                                 खालचे वरचे वेचून घे 

                                                                                                                  एका चोराला जाऊ दे 

                                                                                                                  दुसऱ्या चोराला जाऊ दे 

                                                                                                                 तिसऱ्या चोराला पकडून घे 

     असे गाणं म्हणून हा खेळ खेळत असू दोन मुली समोरासमोर उभं राहून हात वर करून एकमेकींचे हात पकडून उभ्या राहत असत . उरलेल्या बाकी मुली या दोघींच्या मधून त्यांच्या हाताखालून चालत/धावत जात असत . तिसऱ्या चोराला पकडून घे इथपर्यंत गाणं आलं की तेव्हा जी कुणी मुलगी त्या दोघींच्या मध्ये असे , तिला या दोघी मुली पकडून घेत आणि एका बाजूला नेवून , बाकी मुलींना ऐकू जाणार नाही अशा आवाजात तिला दोन नावं सांगत , ही दोन नावं म्हणजे त्यांनी खेळ सुरु होण्यापूर्वी ठरवलेली असत . एक नाव एकीच्या ग्रुपचे असे आणि दुसरे दुसरीच्या . मग ही पकडलेली मुलगी त्यातील एक नाव निवडत असे . असं करत करत अगदी शेवटच्या मुलीपर्यंत हेच परत परत चाले . मग या दोन मुलींचे दोन ग्रुप तयार होत . कधी कधी समसमान तर कधी एकीकडे खूप जास्त मुली आणि एकीकडे खूप कमी असेही होत असे . मग परत या दोन मुली एकमेकांसमोर उभ्या राहत असत आणि त्यांच्या ग्रुप मधल्या मुली त्यांच्या मागे . समोरासमोर उभ्या असलेल्या मुली एकमेकींचे उजवे हात धरत आणि मध्यभागी या दोघींच्या मधोमध एक रेषा आखलेली असे जमिनीवर . या प्रत्येक ग्रुप मधील मुली एकमेकींच्या पोटाभोवती दोन्ही हातानी विळखा घालून उभ्या राहत . रेडी म्हटले की एका ग्रुप मधल्या मुली दुसऱ्या ग्रुप मधल्या मुलींना खेचून आपल्या बाजूला आणण्याचा प्रयत्न करत असत . सरते शेवटी जो ग्रुप समोरच्या ग्रुप ला त्या रेषेच्या आत ओढून आपल्या बाजूला आणत असे , तो ग्रुप जिंकत असे . एकच होते , या खेळासाठी मुलींची संख्या भरपूर असली तरच छान मज्जा येत असे . 

                                                                                                  --------------------------------

                                                                                 अधून मधून आमच्या डोंगराला आग सुद्धा लागत असे . दचकू नका , आमचा कुठलाही डोंगर नव्हता त्यामुळे त्याला आग लागणेही शक्य नव्हते . हे आमच्या एका खेळाचे नाव ! डोंगराला आग लागली पळा पळा . ज्याच्यावर राज्य असे तो एका भिंतीकडे तोंड करून उभं राहत असे आम्ही खाली जायच्या जिन्याचं दार बंद करून घेत असू आणि या बंद दरवाज्याकडे तोंड करून उभे राहून राज्य देत असू . उरलेले बाकी सर्व जण , डोंगराला आग लागली पळा पळा हे गाणं म्हणत आणि पळत असत . मग राज्य देणारा तोंड सगळ्यांकडे फिरवून त्यांना पकडायला येत असे आणि पकडायचा प्रयत्न करत असे . यात जर कुणी पकडले गेले की मग त्याच्यावर राज्य येत असे . किंवा ज्याच्यावर राज्य असे तो सगळ्यांकडे तोंड फिरवून स्टॅचू ,म्हणत असे . मग सगळ्यांनी आहे तिथे आहे तसे उभे राहायचे , पुतळ्यासारखे , जराही न हालचाल करता . मग ज्याच्यावर राज्य असे तो प्रत्येकाजवळ येऊन काहीतरी बडबड करून किंवा हालचाली करून , हसविण्याचा प्रयत्न करत असे . जेणे करून ते हसू लागतील किंवा विचलित होऊन हालचाल करतील आणि हालचाल केली की बाद . मग त्याच्यावर राज्य ! धम्माल खेळ होता हा सुद्धा !!
                                                                                   ---------------------------------

                                                                           आणि सरते शेवटी सर्वांचाच आवडता आणि मनाच्या अगदी जवळचा खेळ म्हणजे फुगडी ! हा खेळ निरनिराळ्या सणांच्या खेळाचा एक भाग सुद्धा असतो , जसे मंगळागौर , हरतालिका जागरणं , काही वेळा तर बराचश्या मिरवणुकांमध्ये नाचण्यासोबत फुगडी सुद्धा खेळली जाते . अगदी सगळ्या वयोगटाच्या मुली-बायका खेळतात हा खेळ . कमीत कमी दोन जणी आवश्यक असतात . मग त्या पुढे जाऊन तीन किंवा चार जणी सुद्धा खेळू शकतात . अगदी मूलभूत खेळ म्हणजे दोघींनी समोरासमोर उभे राहायचे आणि एकमेकींचे हात धरायचे , उजव्या हाताने उजवा आणि डाव्या हाताने डावा . गुणाकाराची खुणेची रचना तयार होते अशा प्रकारे धरलेल्या हातांची . मग दोघींनी एकाच दिशेने म्हणजे घड्याळाच्या काट्यांच्या दिशेने किंवा त्याच्या उलट्या दिशेने गोल गोल फिरायचे . हळूहळू वेग वाढवायचा आणि जितका वाढवता येईल तितका वाढवायचा . खेळणाऱ्यांना तर मज्जा येतेच , पण बघणाऱ्यांना सुद्धा खूपच मज्जा येते . अगदी कुठल्याही कोनातून पहिले तरी फारच सुंदर , वेगवान आणि विहंगम दृश्य असते ते . मला पण भारी मजा यायची फुगडी घालायला . खूप गरगरत असे मला , पण तरी आवडे खेळायला . खूप वेगाने शक्य तितकी खेळायची आणि मग एकदम डोळे गच्च बंद करून थोडा वेळ खाली बसून जायचे , गरगरणे थांबे पर्यंत . मग लगेच परत खेळायला तय्यार ! यातही थोडी गम्मत असे , काहींना खूप वेगाने घालता येत असे आणि वेगानेच खेळायला आवडत असे . मग अश्या जणी ज्या जरा हळू खेळतात त्यांच्या बरोबर खेळायला नाखूष असत . पण या हळू खेळणाऱ्यांना त्यांचा वेगवान खेळ पाहून त्यांच्या बरोबरच खेळण्याची इच्छा असे ! अजून एक म्हणजे फुगडी खेळता खेळता आम्ही जातं घालत असू . किती लोकांना हा प्रकार माहीत आहे माहीती  नाही . दोघींपैकी एक जण अर्धवट खाली बसे आणि एक पाय , ज्या दिशेने फिरत असत त्यादिशेचा पाय सरळ करायचा आणि मग सगळा भार आणि वेग संभाळण्याचे काम उभं राहून खेळणारीवर येई . भारी मज्जा यायची . पण याला बराच सराव लागतो , फुगडी अगदी छान घालता येत असली तरी ! तर असा हा सगळ्यांचा आवडता खेळ फु बाई फु !

                                                                            या लिखाणाच्या माध्यमातून काय काय खजिना माझ्या हाती लागतोय आणि अगदी अमूल्य असा आनंद देतोय मला ! अजून पुढे पुढे काय काय आणि किती किती असे आनंदाचे ठेवे हाती लागणार आहे याची कल्पनाही नसते मला . पण अजून अजून एक एक अगदीच अकल्पित ठेवा माझ्या हाती लागत आहे आणि अवर्णनीय असा आनंद देत आहे मला आणि वाचणाऱ्या तुम्हा सगळ्यांनाही !!! 

आनंदी पाऊस 

गच्चीवरील गमती जमती 

२२सप्टेंबर २०१९

गोणपाट शर्यत

टायर

आडींग माडींग

फुगडी नेक्स्ट जनरेशन च्या
लिंबू टिंबू सोबत !

फुगडी

गोट्या 

आमचा गोट्या ठेवायचा कमंडलु 

भोवरे