पाण्याच्या टाक्या (गच्चीवरील गमती जमती)

 

पाण्याच्या टाक्या 

   (गच्चीवरील गमती जमती)

                                                                          

                                                                       

                                                                      चौधरी सदनच्या गच्चीवर दोन पाण्याच्या टाक्या आहेत . या दोन्ही जमिनीच्या वर आहेत आणि यांच्या  मधोमध जमिनीखाली आणखी एक टाकी आहे . ही  टाकी म्हणजे खालच्या मजल्यावरील बाथरूमच्या वरचा भाग , ज्या भागाचा खालच्या मजल्यावर माळा न करता ही  टाकी केलेली आहे  आणि ती गच्चीवर जमीनीलगत उघडते . पण या टाकीत पाणी कधीच नव्हते . का ते नीटसे आठवत नाही किंवा ती गळत होती बहुतेक , त्यामुळे असेल . मग या टाकीचा उपयोग जळावू लाकडं ठेवण्यासाठी केला जाई . ही लाकडं म्हणजे गच्चीवर जी भट्टी होती , त्यासाठी लागणारं इंधन .  मग त्यात कोणी पडू नये ,( कोणी म्हणजे मुख्य करून आम्ही मुलंच) म्हणून त्यावर सिमेंट कॉंक्रिटचे एक झाकण ठेवलेले होते . लाकडं काढायची असत , तेंव्हा ते सरकवून  बाजूला केले जाई . मला पण उतरावेसे वाटे त्या टाकीत बऱ्याचदा . पण भीती सुद्धा तितकीच वाटे . एक म्हणजे वर चढताच नाही आले तर ?  आणि दुसरे म्हणजे आत काही पाल , झुरळ , उंदीर यांसारखे काही असले तर ? कारण या सगळ्यांची मला तेव्हाच नाही , अजूनही खूप भीती आणि किळस , दोन्ही वाटते . शिवाय त्यात मोठ्या लोकांना सुद्धा उतरणे आणि चढणे तसे फार सोप्पे नव्हतेच . 

                                                                          पाण्याच्या दोन टाक्यांपैकी एक टाकी थोडी मोठी आहे आणि दुसरी जरा लहान आहे आकाराने , उंची मात्र दोघींचीही सारखीच आहे . मोठी टाकी परत अशाच एक सिमेंट कॉंक्रिटच्या झाकणाने झाकलेली असे  . पण हे झाकण थोडे छोटे होते , त्यामुळे एक छोटी फट उघडी राहत असे . त्यातून त्या टाकीत आत बघता येत असे . टाकी पाण्याने भरलेली असली , तरी वर थोडा भाग रिकामा असे . त्यात काही दोन-तीन प्रकारचे कोळी असत आणि अगदी छोट्या छोट्या शंखाच्या गोगलगायी सुद्धा असत . त्या कुठून येत , याचे  आता लिहिताना आणि आठवताना फारच आश्चर्य वाटते आहे . कोळ्यांची थोडी किळस वजा भीती वाटत असे मला , पण त्या छान गोलगोल वेटोळे असलेले शंख असलेल्या गोगलगायी बघायला मात्र मला खूपच आवडत असे  आणि अजुनही आवडते . कधी कधी चतुर आणि नाकतोडा सुद्धा असे . नाकतोड्याची तर फारच भीती वाटत असे , वाटे खरंच याने आपले नाक तोडले तर ?!!

                                                                            दुसरी टाकी , जी आकाराने थोडी लहान आहे , त्यावर मात्र कसलेच झाकण नसे . ज्या पाईप मधून या टाकीत पाणी पडत असे तो पाच-सहा इंचाच्या अंतरावर होता टाकीच्या भिंतीपासून आणि थोडा उंचावर पण होता टाकीच्या कठड्यापासून . पाण्याचा पम्प चालू केला की ती स्वच्छ पाण्याची टाकीत पडणारी धार लांबूनही दिसे . खूपच आवडे मला ते बघायला , पडणाऱ्या पाण्याचा बदलता आवाज आणि पंपाचा सुद्धा आवाज ऐकायला . याक्षणी सुद्धा सगळं जसंच्या तसं डोळ्यासमोर दिसतंय आणि आवाज ऐकू सुद्धा येत आहेत !

                                                                         या टाकीत पडणाऱ्या पाण्यामुळे या पाईपा वर बरेच पक्षी येऊन बसत आणि पाणी पीत असत . कावळे , चिमण्या , कबुतरं यांची संख्या जास्त असे . कधी साळुंक्या सुद्धा येत असत . या पाईप वर बसलेल्या पक्षांना पाणी पिताना बघायला पण छान वाटत असे . कधी कधी आम्हीच टाकीच्या कठड्यावर बसून पाण्यात पाय सोडून पाणी खेळत असू . पाणी मला लहान पणापासून प्रियही तितकेच आणि भीतीही तितकीच , अगदी आजतागायत ! या टाक्या गच्चीच्या एका कठड्याच्या जरा जवळ आहेत . त्यामुळे खालून कुठूनतरी किंवा आजूबाजूच्या गच्चीवरून कुणी आम्हाला टाकीच्या कठड्यावर बसलेले पहिले की त्यांना खूप भीती वाटे आणि काळजीही.... मग ते आम्हाला ओरडून ओरडून सांगत , खाली उतरा तिथून  म्हणून ....... 

                                                                         काही ठराविक काळाने या टाक्यांची साफसफाई करावी लागत असे . मोठा सोहळाच असे हा अगदी नीट ठरवून आणि योजनापूर्वक  केलेला ! टाक्या साफ करायच्या , म्हणजे टाक्यात खूप पाणी असून उपयोगाचे नाही . कारण मग हे पाणी वाया जाणार . मग पाणी जवळ जवळ संपत आलेले हवे , खाली घरात पाण्याची कामं  संपलेली हवीत आणि थोडे पाणी बादल्या भरून ठेवलेले हवे . मग त्या दिवशी मोठ्या टाकीवरचे झाकण काढले जाई किंवा एक-दोघांना त्यात उतरता येईल इतके सरकवले जात असे आणि तीन-चार मोठाल्या बादल्या स्वच्छ पाण्याच्या भरून ठेवल्या जात असत .  मग त्यात कुणीतरी उतरून तारांचा ब्रश घेऊन आणि टाक्यां मध्ये  उरलेले थोडे पाणी वापरून घास घास घासून टाक्या  स्वच्छ केल्या  जात . मग ते टाक्यांमधील  घाण / गढूळ झालेले पाणी आधी तांब्या-तांब्याने बाहेर काढून फेकले जाई .  जे छोट्या तांब्याने पण काढून फेकता येत नसे , ते पाणी एका मोठ्याश्या फडक्यात शोषून शोषून बाहेर पिळून काढावे लागे . मग आधी काढून ठेवलेले स्वच्छ पाणी टाकून पुन्हा टाक्या धुतल्या जात असत .  शेवटी स्वच्छ फडक्याने छान पुसुन स्वच्छ आणि कोरड्या केल्या जात असत . मग या सगळ्या  कष्टाचे चीज होत असे . टाक्या कशा एकदम स्वच्छ आणि लखलखीत दिसत ! फार भारी वाटे , त्या अशा लखलखीत टाक्या बघायला !

                                                                     आम्हा मुलींनाही वाटे , आपणही उतरावे टाकीत  आणि टाक्या छान साफ कराव्या घासून पुसून . पण ती संधी आम्हाला कधीच मिळत नसे . कारण त्या टाक्या घासून पुसून स्वच्छ करणे फार मेहनतीचे काम होते , आमच्या कडून होण्यासारखे नव्हतेच मुळी . पण तेव्हा काही हे मला तरी समजत नसे आणि जाम राग यायचा मोठ्या लोकांचा ! पण हा सगळा सोहळा चालू असताना आमची सगळीकडे चांगलीच लुडबुड चालू असायची . कधी कुणी शांतपणे बाजूला व्हायला सांगत , तर कधी चिडून मोठ्या आवाजात , तर कधी चांगलाच ओरडा सुध्दा खावा लागे . 

                                                                    अशी ही सगळी धामधूम बराच वेळ चालत असे . आता कळतं  किती छळत होतो आम्ही असे सगळे करून  . जवळ जवळ दोन-तीन तासांचा असे हा सोहळा असे वाटते . मग पाणी आले , की या कोरड्या आणि स्वच्छ लखलखीत टाक्यांत  जेंव्हा पहिले पाणी पडत असे , तेव्हा ते बघायला पण मला खूप आवडे .  एक छान वास सुद्धा येत असे पहिले पाणी पडले की टाकीत ! या दोन्ही टाक्या एका लोखंडी पाईपाने साधारण तळापासून तीन-चार इंच उंचीवर जोडलेल्या होत्या . मग पहिल्या टाकीतील पाणी त्या पाईपाच्या पातळीपर्यंत आले , की मग दुसऱ्या टाकीत पण पडायला सुरुवात होई . मग त्या क्षणी आमचा मोर्चा त्या टाकीच्या बाजूला वळत असे , ते पाहिलं पाणी पडतांना बघायला ! मग हळूहळू करत दोन्ही टाक्या पूर्ण भरून जात असत , स्वच्छ आणि चकाकत्या  पाण्याने ...... फारच भारी हे तर ! 

                                                                   या टाक्या पूर्ण भरून सगळ्या बाजूने पाणी वाहू नये , म्हणून गच्चीच्या एका कठड्याच्या बाजूने लहान टाकीच्या भिंतीला वरच्या बाजूला , एक छोटीशी खाच केलेली होती . मग टाकी भरून त्या खाचे पर्यंत पाणी आले , की पाणी टाकीच्या बाहेर पडू लागे आणि मग पुढे बाहेर वरून एकदम खाली , जे खालच्या मजल्यावरून घरातल्या व्यक्तींना दिसत असे . त्यामुळे समजायला आणि पंप बंद करायला सोयीचे जात असे . शिवाय  पाण्याची नासाडी होत नसे . पण हेच जर आम्ही मुली वरच असू टाकी जवळ , तर पाणी वाहायला सुरवात व्हायच्या आतच ओरडून सांगत असू , मम्मी ! पंप बंद कर ..... 

आनंदी पाऊस 

गच्चीवरील गमती जमती 

३१ मे २०१९

या आमच्या लाडक्या पाण्याच्या टाक्या
आता या अवस्थेत आहेत .
तेव्हा छोट्या टाकीवर काहीही नव्हते , फक्त एकाच पाण्याचा पाईप .
मोठ्या टाकीवर झाकण होते पण ही उघडी फट लांबीच्या बाजूने मागच्या बाजूला होती .
आणि मोठ्या टाकीतून तिरका निघालेला पाईप नव्हता पण त्याच जागी एक नळ होता .