बाकावरच्या गमती जमती (गॅलरीतील गमती जमती)

बाकावरच्या गमती जमती 

(गॅलरीतील गमती जमती)

                                                         

                                                          आमच्या या गॅलरीत , समोरच्या बाजूने म्हणजे मुख्य रस्त्याच्या बाजूने एक लाकडी बाक ठेवलेला होता कायमचा ! आमची आई(आजी) आणि आम्हा मुलांचा दिवसातला बराच वेळ मुक्काम असे , या बाकावरच . या बाकावर बसले , की आरामात रस्त्यावरची सगळी गम्मत दिसत असे आणि बाकावर बसल्या बसल्या हवे ते उद्योग सुद्धा करता येत असत . 

                                                           आषाढी आणि कार्तिकी एकादशी आणि महाशिवरात्री म्हणजे आमची जाम चंगळ असे ! या दिवशी शाळेला सुट्टी असे . त्यामुळे सकाळी उठून , अंघोळी वगैरे आटोपून तयार झालं की खादाडीला सुरुवात होत असे . सकाळी सकाळी एक मोठ्ठा कुकर , जवळ जवळ आठ-दहा लिटरचा , भरून भुईमुगाच्या शेंगा उकडल्या जात असत , मीठ घालून . कुकरची वाफ गेली की या शेंगा एका टोपलीत घालून ठेवल्या जात , स्वयंपाक घरातील सिंक जवळ . टोपलीत ठेवल्याने शेंगातील सगळे पाणी निथळून जाई आणि सिंक मध्ये वाहून जात असे . मग आम्ही आमचे आवरले की एक मोठ्ठ ताट भरून या शेंगा घेऊन या बाकावर बसत असू .  एक रिकामे ताट सुद्धा सोबत घेऊन जात असू . आता सगळ्यांना शंका येईल , हे रिकामे ताट का ? किंवा काहींना वाटेल शेंगांची टरफल टाकण्यासाठी असेल . पण असे अजिबातच नाही . आम्ही बाक सरळ पुढे ओढून घेऊन बसत असू . त्यामुळे शेंगा  सोलल्या की त्यांची टरफल सरळ वरून खाली टाकता येत असत . हे तीनही दिवस बँकेला सुट्टी असे , त्यामुळे खाली एकदम सामसूम असे . आम्ही फेकलेल्या टरफलांचा खाली चांगला सडाच पडत असे खाली . गाईगुरे बरीच फिरत तेव्हा सगळीकडे आणि रस्ता झाडणारे सुद्धा दिवसातून दोनदा नियमितपणे येत . त्यामुळे सगळं लगेच स्वच्छ होत असे . 

                                                           तर दुसरे ताट , त्याबद्दल सांगत होते मी ! तर काही शेंगा दोन दाण्यांच्या , काही तीन दाण्यांच्या , काही चार दाण्यांच्या , काही पाच दाण्यांच्या असत . तर काही एकाच दाणा असलेल्या असत . मग आम्ही या शेंगा अगदी हळुवारपणे आणि काळजीपूर्वक सोलत असू . असे केल्याने एकाच शेंगेतले दाणे एकमेकांना चिकटलेले बाहेर काढता येत असत . मग हे "जोड दाणे" निघाले की आम्हाला कोण आनंद होत असे . मग हे "जोड दाणे" आम्ही या रिकाम्या ताटात ठेवत असू . आमच्यात चढाओढच लगे मग , कुणाचे सर्वात जास्त "जोड दाणे" निघतात ते ! शेंग सोलली आणि सुटे सुटे दाणे निघाले तर ते लगेच खाऊन घेत असू . "जोड दाणे" निघाले की ते त्या ताटात ठेवत असू . खाण्यापेक्षा "जोड दाणे" काढण्याचाच जास्त उत्साह ! सारखेच सुटे सुटे दाणे निघाले की मग हिरमुसल्यासारखे होत असे . मग बराच वेळ हाच खेळ चालत असे आणि सरते शेवटी मोजून बघत असू कुणाचे किती "जोड दाणे" निघाले ते . तो पर्यंत सुटे सुटे दाणे खाऊन आमचे मन आणि पोट दोन्ही भरलेले असे . मग हे ताट घरात नेवून मम्मीला दाखवल्यावर आणि कुणाचे सगळ्यात जास्त "जोड दाणे" निघाले हे सांगितल्यावरच हा अध्याय संपत असे .

                                                                                                      ------------------------------------------------ 

                                                         ह्या शेंगांच्या टरफलांचा , खाली तांबूस पांढरा सडा पडे . असाच अजून लाल रंगाचा सुद्धा सडा पडे या दिवशी !  या दिवशी सकाळी दोन कुकर लावले जात . एक तर समजला तुम्हाला , भुईमुगाच्या शेंगांचा ! दुसरा कुकर लागत असे वाळलेल्या आंबट बोरांचा ! ही वाळवलेली बोरं वर्षभरासाठी साठवून ठेवलेली असत . या तीन दिवशी , क्वचित दुसऱ्या एखाद्या उपवासाला आणि शेपू-पालकाचे पिठले केले की त्यात घालायला लागत . पिठल्याची गम्मत नंतर स्वयंपाक घरात गेल्यावर सांगेन . तर या दिवशी ही बोरं कुकर मध्ये शिजवून नंतर त्यात मीठ आणि गुळ घालून परत शिजवली जात . मग हा जो पदार्थ तय्यार झाला त्याचे नाव बोरोणी ! खास खान्देशी पदार्थ आणि नाव सुद्धा खास खान्देशी ! छान अशी शिजलेली बोरं त्यात गुळाची आणि मिठाची चव , अहाहा ! एकदम भारी !! मग एका ताटलीत ही बोरोणी  घ्यायची , सोबत चमचा हे खायला आणि जाऊन बसायचे बाकावर ! चमच्याने खात जायचे , बोरं छान चाखून चाखून खायची आणि त्याच्या बीया तोंडातून तशाच खाली उडवायचा ! मग थोडा वेळाने खाली पहिले की लाल लाल सडा पडलेला दिसे या बियांचा ! काही वेळा मात्र या बीया नीट संभाळून ठेवत असू आणि छान कोरड्या होईपर्यंत वाळवून ठेवायच्या . मग या वाळलेल्या बीया छोटयाश्या लाकडी किंवा लोखंडी ठेचणीने काळजीपूर्वक फोडायच्या . यातून दोन-दोन बीया निघतात प्रत्येकी , एकदम भारी लागतात चवीला ! खाऊन पाहिल्या नसतील आजतागायत तर लगेच खाऊन बघा !!!

                                                                                                 --------------------------------------------------------

                                                      काही वेळा मम्मीलोक भाजी बाजारात , काही वेळा किराणा सामान घ्यायला तर काही वेळा अजून वेगवेगळ्या कामांनी बाहेर जात , आम्हा मुलांना घरी सोडून . एव्हढ्या लोकांचा भाजीबाजार किंवा किराणा सामान आणणे म्हणजे प्रमाण खूप आणि वेळही खूप लागे मग . घरात त्यांची वाट बघून बघून जीव थकला की मग हा बाक आमच्या मदतीला धावून येत असे . आम्ही बाहेर गॅलरीत जाऊन या बाकावर बसत असू आणि रस्त्यावर लांबवर नजर लावून वाट बघत असू त्यांची . मग रस्त्यावरून लांबवरूनच एकदा का त्या येतांना दिसल्या की एकदम खुश होऊन जात असू . एकदा का घराच्या कोपऱ्यावर आल्या की जीन्याशी धावत जाऊन , जिन्याचे दार उघडून त्यांची वर यायची वाट बघत असू . काय मस्त वाटे , एकदा का त्या जिन्याने वर आल्या की !!! वाट बघतांना पोटात अगदी पिळवटून येत असे , एकदा कधी दिसतील असे होऊन जाई . मग एकदा का लांबवर रस्त्याने चालत येतांना दिसल्या की कोण आनंद होत असे ! अगदी  परमोचच क्षण आणि पमोचच आनंद ! मग नंतर त्या हातापायावर पाणी घेऊन आणि पाणी पिऊन थोड्या निवांत झाल्यावर सगळ्या पिशव्या रिकाम्या करत बाजारातून आणलेल्या . एखाद्या पिशवीतून आमच्या साठी काही खाऊ निघतो का बघणे . मग तो खाऊ बघून आणीच आनंद होत असे . पण हा आनंद मघाच्या परमोच्चआनंदापुढे फारच फिक्का !

                                                                                                ------------------------------------------------------------

                                                     घरात कायम एक ना एक चिल्लू-पिल्लू असेच . बऱ्याच वेळा आमची आई(आजी) या चिल्ल्या-पाल्ल्यांना घेऊन या बाकावर बसत असे . त्यांच्याशी बोलत असे , रस्त्यावरची गम्मत दाखवत असे . बसल्या बसल्या गम्मत बघत काही वेळा वाटीत काही खाऊ घेऊन खाणे , काही वेळा काही खेळणे घेऊन खेळणे चालले असे यांचे . मग एकदम यांचा मूड बदलत असे आणि क्षणात हातातली वस्तू गॅलरीच्या कठड्याला लावलेल्या आसाऱ्यांच्या फटीतून एकदम खाली रस्त्यावर पोहोचत असे . कधी लगेच लक्षात येत असे , कधी बऱ्याच वेळाने . मग शोधाशोध चालू होई आणि खाली पडली आहे का तेही बघितले जाई . ती वस्तू जर का खाली पडलेली दिसली की जाम पळापळ . कुणीतरी एकाला खाली जाऊन ती वस्तू आणावी लागे , खाली कुणी पोहोचत नाही तोपर्यंत वर गॅलरीत उभे राहून कुणाला तरी त्या वस्तूवर लक्ष ठेवावे लागे . हे तर अगदी वारंवार होत असे . एखादी छोटी-मोठी वस्तू किंवा खेळणे सापडले नाही की हमखास समजायचे , हे खाली रस्त्यावर पोहोचले आणि तिथून कुणीतरी उचलून नेले . 

                                                                                                

 आनंदी पाऊस 

गॅलरीतील गमती जमती

१५ सप्टेंबर २०१९

लाकडी बाक 

उकडलेल्या शेंगा 

उकडलेल्या शेंगा 

वाळलेली बोरं 

ही बोरं शिजवून त्यात गुळ घालून बोरोणी 

तयार केली जाते 

बोरोणी