मिरवणुका (गॅलरीतील गमती जमती)

मिरवणुका 

(गॅलरीतील गमती जमती)

                                                                    गच्ची प्रमाणे गॅलरी सुद्धा खूप लाडकी होती आमची ! एकतर इमारतीच्या तीनही बाजूने असल्याने कधी कधी भांडणं झाल्यावर , एकमेकांना पकडण्यासाठी , तर कधी खेळ म्हणून , जोरात धावाधावी करता येत असे . दुसरे म्हणजे गॅलरीची सगळ्यात मागची बाजू , मुख्य रस्त्याच्या बाजूने आहे . सगळ्यात मागची म्हटले , कारण घराचा प्रवेश जिन्याच्या बाजूने , त्या संदर्भात ही सगळ्यात मागची बाजू येते . तर आज या लेखात , मागच्या बाजूच्या गॅलरीतील गमती जमती सांगणार आहे . 

                                                                    बाहेरून थोडाही आवाज आला की आम्ही सगळे लगेच गॅलरीत धाव घेत असू . तेव्हा बऱ्याच प्रकारच्या मिरवणुका असत आणि त्या बघण्यासारख्या सुद्धा असत . एक प्रकारचे मनोरंजनच म्हटले तरी चालेल . हा शहरातील बऱ्यापैकी मुख्य रस्ता होता तेव्हा .  त्यामुळे  जवळ-जवळ सगळ्याच मिरवणुका या रस्त्यावरून जात असत . मग आम्ही छान , आमच्या या गॅलरीत उभे राहून किंवा बाकावर बसून हे सगळे बघत असू . तर या लेखात या सगळ्या निरनिराळ्या मिरवणुकांच्या गमती सांगणार आहे . 

                                                                    एक म्हणजे बाप्पाच्या आगमनाच्या आणि विसर्जनाच्या बऱ्याचशा मिरवणूका , आमच्या या रस्त्यावरूनच जात असत . मग हे दोन अख्खे दिवस आमचा मुक्काम गॅलरीतच असे . छान वेगवेगळ्या आकाराचे , वेगवेगळ्या रूपातील बाप्पा बघायला मिळत . काही वेळा बाप्पा सोबत सजावटीतले देखावे सुद्धा सोबत असत . काही बाप्पा  बरोबर लेझीम पथक असे , काही वेळा ढोल ताशे , काही वेळा बँड, काही वेळा लोक ढोल ताश्याच्या तालावर नाचत ,अशा एक ना अनेक गमती जमती ! एकंदरीतच हे सगळे बघायला जाम मज्जा येत असे . हे दोन अख्खे दिवस छान मनोरंजन होत असे आणि तेही विनामूल्य ! सोबत प्रत्येक बाप्पाला नमस्कार करून , खूप सारे पुण्य मिळे ते वेगळेच !!

                                                                                   ------------------------------------------------------------

                                                                   दुसरे म्हणजे लग्नसराईच्या मोसमात लग्नाच्या दोन्ही प्रकारच्या वराती . एक म्हणजे नवरदेव घोड्यावर बसून आणि फारच तुरळक एखाद्या चार चाकीत बसून जातांना आणि दुसरी म्हणजे बिदाई नंतरची मिरवणूक यात दोन्ही असत नवरदेव आणि नवरी ! मग या वरातींसोबत वेगवेगळे बँड पथक असत . त्या लोकांचे एकसारख्या रंगाचे आणि एक सारख्या पद्धतीचे पोशाख , त्यांचे ते सुरेल वाजविणे , बघायला आणि ऐकायलाही छान वाटे . या सगळ्या वाजवण्याच्या तालावर किंवा बेतालही लोक नाचत . कधी कधी ही नाचणारी मंडळी नवरदेवालाही घोड्यावरून खाली उतरवून नाचायला भाग पाडत . कधी कधी नवरदेव ज्या घोड्यावर बसलेला असे , त्या घोड्यालाहीची नीट , पद्धतशीरपणे  शिक्षण दिलेले असे . मग हा घोडाच छान लयीत आणि तालात नाचे , खूपच भारी वाटे हे बघायला आणि आश्चर्य ही वाटे खूप ! लग्नघरातील जेष्ठ मंडळी खिशातून कोऱ्या नोटा काढून या सगळ्या नाचणाऱ्या आणि नवरदेवावरून ओवाळून बॅंडवाल्या लोकांना बक्षीस म्हणून देत . या सगळ्यांच्या मागे वऱ्हाडी लोक , बायका , पुरुष , मूल ,मुली सगळेच असत . मग या सगळ्यांचे छान छान मनमोहक , उत्फुल्ल , झळाळत्या रंगाचे पोशाख बघायला सुद्धा छान वाटत असे . 

                                                             चौधरी सदनच्या या मुख्य रस्त्याच्या बाजूला दोन मोठ्ठे वृक्ष होते . चौधरी सदन ही अक्षर लिहिली आहेत त्या बाजूला एक कडुनिंबाचे झाड आणि चौधरी सदन आणि त्याच्या लगतची इमारत यांच्या सामायिक रेषेत थोडे पुढे एक पिंपळाचे झाड होते . अजून एक पिंपळाचे झाड बोथरा इमारती समोर सुद्धा होते . अशी ओळीने तीन मोठाली झाड होती ही . बहुतेक लग्न उन्हाळ्यात असत .  आमच्या भागात भयंकर ऊन . या तिन्ही झाडांची छान दाट , गर्द सावली पडे . मग या सावलीचा फायदा घेत बँड वाले या सावलीत थांबत आणि दणदणीत बँड वाजवत आणि नाचणारे सुद्धा मनसोक्त नाचत असत  आणि वऱ्हाडी मंडळी सुद्धा या सावलीत थांबत . त्यामुळे आम्हाला हे सगळे बघण्याची छान मजा लुटता येत असे !

                                                                                   ----------------------------------------------------------------

                                                            पंधरा ऑगस्ट , सव्वीस  जानेवारी आणि एक मे हे तीन दिवस . दिल्लीला जसे वेगवेगळे देखावे , बँड आणि कवायतीच्या मिरवणुका असतात तशाच मिरवणुका असत . मग या सगळ्या मिरवणुका सुद्धा आमच्या या रस्त्यावरून जात . आम्हाला हे सगळे गॅलरीतून बघायची आयतीच संधी मिळे . वेगवेगळ्या शाळांच्या प्रभात फेऱ्या सुद्धा निघत . सगळी मुलं छान एकसारखा आणि स्वच्छ  गणवेश घातलेली . एका विशिष्ट तालात आणि लयीत चालत , त्यांच्यापैकीच काही मुलांनी वाजवलेल्या बँडच्या तालावर ! सोबत लेझीम पथक सुद्धा असत . फारच भारी वाटे हे सगळे बघायला . थोडे मोठे झाल्यावर आम्ही सुद्धा याचा भाग झालेलो काही वेळा . मग अशा या दिवशी सुद्धा बराच वेळ आमचा गॅलरीतच जात असे . 

                                                                                   --------------------------------------------------------------------

                                                              अजून एक जरा वेगळाच प्रकार , बऱ्याच लोकांना याबद्दल फारशी माहितीही नसेल . त्याकाळी जैन मंडळींच्या वेगवेगळ्या कारणांनी मिरवणुका निघत . सगळे अगदी पांढरे शुभ्र कपडे घातलेले आणि तोंडावर सुद्धा पांढरे शुभ्र कापड बांधलेले . एक म्हणजे कुणी दीक्षा घेतली तर त्यांची मिरवणूक काढली जात असे . काही वेळा कुणी एकवीस दिवस , सव्वा  महिना असे निर्जळी उपवास करत . मग यांच्या सुद्धा मिरवणुका काढल्या जात . अजून एक म्हणजे त्यांचा क्षमायाचना दिवस असतो या दिवशी , कधी त्यांचे गुरु आलेत तर अशा काही कारणांनी त्यांच्या या मिरवणुका निघत . बाकी मिरवणुका म्हणजे झळाळते रंग , गडबड गोंधळ आणि या मिरवणुका अगदी शांत आणि पांढऱ्या शुभ्र रंगाच्या ! एका वेगळ्याच प्रकारे डोळ्यांना , मनाला एक छान शांत जाणीव देणाऱ्या !

                                                                                   -----------------------------------------------------------------------

                                                                अजून एक म्हणजे काही वेळा अंत्ययात्रा सुद्धा जात या रस्त्यावरून . पण या सगळ्याची मला जाम भीती वाटायची , अजून सुद्धा एक विचित्र प्रकारची अस्वस्थता वाटते मला , अंतयात्रा पहिली की . पण तरी तेव्हा सगळ्यांच्या सोबतीने हे सगळे बघितले जाई . अंत्ययात्रा दिसली की नमस्कार करावा , हे कधी , कोणी सांगितले आठवत नाही . पण ते आजतागायत मनात , मेंदूत पुरते भिनलेले आहे . आज सुद्धा अंत्ययात्रा दिसली की नकळत आपोआप हात जोडले जातात आणि नमस्कार केला जातो .

                                                                                  ------------------------------------------------------------------------

                                                                 चौधरी सदनच्या पहिल्या आणि दुसऱ्या मजल्यावर दोन निरनिराळ्या बँक होत्या . काही वेळा या बँक कर्मचाऱ्यांच्या मागण्या पूर्ण होत नसत . मग त्या मागण्या पूर्ण व्हाव्या म्हणून ते लोक संप करत . मुख्य रस्त्याच्या बाजूनेच बॅंकचे प्रवेशद्वार होते . मग ते त्या बाजूने बाहेर येत आणि बराच वेळ त्यांची घोषणा बाजी चाले . त्यातील शब्दच कळत नसत बऱ्याच वेळा  आणि कळलेले काही आठवत नाही फारसे आता . फक्त एकच आठवते घोषणा त्यांची , एक जण म्हणे "हम सब" , आणि मग बाकीचे सगळे एकत्र म्हणत "एक हैं ".  सुरवातीला मला हे शब्द सुद्धा नीट कळत नव्हते . नंतर बऱ्याच काळाने समजू लागले आणि आज फक्त तेव्हढेच आठवते आहे !

                                                                                  ------------------------------------------------------------------------

                                                                     अजून एक छान , गोड आणि अतिशय आवडणारा भाग . तो म्हणजे त्या काळी शाळांच्या एक दिवसीय सहली जात . मुलांच्या वयोगटाप्रमाणे लांब किंवा जवळ ते ठरत असे साधारणपणे . म्हणजे लहान मुलांना जवळपासच नेले जाई आणि जरा मोठ्या मुलांना थोडे लांब . याला सुद्धा कारण होते . जिथे सहलीसाठी जायचे ठरलेले असे तिथे पोहोचायला कुठल्याही वाहनांची मदत घेतली जात नसे . मग सगळी मुलं तीनतीन किंवा चारचार च्या रांगा करून एकमेकांचे हात धरून चालत , अगदी शिस्तीत . रहदारीच्या बाजूने शिक्षक चालत असत , या मुलांची वाहनांपासून सुरक्षितता बघत . अगदी समोरच्या मुलांच्या हातात शाळेच्या नावाचा कापडी फलक असे . हा फलक दोन्ही टोकांना दोन लाकडी काठ्यांमध्ये अडकवलेला असे . या दोन काठ्या दोन मुलं धरत असत . पण हा फलक पकडायला सुद्धा सगळ्या मुलांत चढाओढ चाले . मग बऱ्याचदा थोडा थोडा वेळ प्रत्येकाला धरायची संधी दिली  जात असे आळीपाळीने ! फारच छान वाटे हे सगळे बघायला सुद्धा . चौधरी सदनच्या आसपास बऱ्याच शाळा होत्या . त्यामुळे आमच्या या लाडक्या गॅलरीतून ही सुद्धा गम्मत दिसे . आमच्या शाळेची सुद्धा अशी एक दिवसीय सहल जात असे . आम्ही अगदी न चुकता त्यात सामील होत असू . पण आमच्या शाळेतून ठरल्या ठिकाणी जाण्याचा रस्ता मात्र चौधरी सदनच्या समोरच्या रस्त्यावरून नव्हता . त्यामुळे आम्हाला असे सहलीला जातांना आमच्या घराच्या मंडळींना बघता येत नसे . पण आम्ही ज्या रस्त्याने चालत जात असू त्या रस्त्यावर ज्यांची घर होती ती लोकं मात्र आम्हाला बघायला त्यांच्या त्यांच्या  गॅलरीत किंवा घराबाहेर येऊन आमची गम्मत बघत असत !

                                                                                 ------------------------------------------------------------------------

आनंदी पाऊस 

(गॅलरीतील गमती जमती )

१३ सप्टेंबर २०१९

बाप्पाच्या मिरवणुका 

बाप्पाच्या मिरवणुका 

लग्नाची  मिरवणुक

लग्नाची मिरवणूक 

१५ ऑगस्ट / २६ जानेवारी शाळेच्या 

मुलांच्या मिरवणुक

जैन साध्वीची 

मिरवणूक 

शाळेची सहल