उपवासाचे पापड आणि वाळवणं (गच्चीवरील गमती जमती)

उपवासाचे पापड आणि वाळवणं 

(गच्चीवरील गमती जमती)

                                                   

                                                   पापड आणि वाळवणं यामध्ये एक मोठ्ठा आणि महत्वाचा भाग असे उपवासाच्या पदार्थांचा . यात सगळेच प्रकार असतं . पापड , चकल्या , वेफर्स , किस असे सगळे काय काय . मुख्यतः साबुदाणा आणि बटाटा या पासून बनवलेले शिवाय थोड्या प्रमाणात भगर सुद्धा असे . 

                                                   साबुदाण्याच्या चकल्या करायच्या म्हणजे साबुदाणा भिजवणे, भगर भिजवणे असे सगळे . पण हे जे काय सगळे ते खाली घरातच केले जात असे . अगदी चकल्या करण्यासाठी पूर्णपणे मिश्रण तयार झाले की मग हे भांड्यात घालून गच्चीवर आणले जात असे . सोबत साचे आणि एका भांड्यात थोडे पाणी . ह्या पाण्याचा उपयोग हाताला आणि साच्याला आतल्याबाजूने लावण्यासाठी केला जात असे . त्यामुळे ते मिश्रण हाताला आणि साच्याला चिकटत नसे . मग गच्चीवर धोतर किंवा प्लास्टिकचा कागद वगैरे अंथरून चकल्या त्यावरच केल्या जात . यात आम्हाला करण्यासारखे फारसे काही नसे . फार तर रिकामा झालेला साचा नेवून देणे आणि भरलेला साचा आणून देणे . म्हणजे मम्मी लोकांना तेव्हढीच उठ बस कमी करावी लागे आणि नेहमीचे आणि महत्वाचे काम म्हणजे खाणे ! हे मिश्रण सुद्धा चवीला एकदम भारी लागते छान एक तिखट चव आणि मग मधेच एखाद जिरं दाताखाली आले की तर भारीच ! मग वाटीत घेऊन थोडे थोडे खाणेही एका बाजूला चालूच असे . पण हे थोडेच खाल्ले जाते . घाटा आणि चीक पोटभरून खातो तसे ह्याचे नसते . मग संध्याकाळी वाळल्या , की  काढून खाली आणायच्या आणि डब्यात भरून बंद होते . संध्याकाळी सुद्धा काही ओल्या किंवा अर्धवट ओल्या   वगैरे खाण्याच्या मजा नसे . बाकी कशा आणि कधी खाल्ल्या जात वर्षभर याची मजा खालच्या मजल्यावर गेल्याशिवाय नाही कळणार . 

                                                    मग नंबर येतो बटाट्याच्या वेफर्स आणि किसाचा . यासाठी पण फार मेहनत आणि बरेच उपदव्याप . बाजारातून बटाटे आणण्यापासून सगळे नीट पूर्व नियोजन . काहीही असो थोडे थोडके नाहीच . त्यामुळे नीट नियोजन केल्याशिवाय पर्यायच नसे . याचे सगळे काम सुद्धा आदल्या दिवशीच चालू होते असे . पण हे सगळे खालच्या मजल्यावर घरात . मग दुसऱ्या दिवशी शिजवून गच्चीवर आणले जात असे . मग हे एक-एक मोकळे करून खाली अंथरलेल्या धोतर किंवा प्लास्टिकच्या कागदावर घालावे लागत . हे काम म्हणजे अत्यंत वेळखाऊ आणि चिकाटीने करावे लागणारे काम . दिसायला मात्र एकदम सोप्पे वाटते . पण स्वतः करायला घेतेले की कळते ! आणि हे सगळे काम करायला सकाळी लवकरच करायला सुरवात झाली तर ठीक . नाहीतर आमच्या इकडे उन्हाळ्यात सकाळी आठ वाजता सुद्धा उन्हाचा जोरात चटका लागतो . 

                                                    संध्याकाळी वाळले की परत हलक्या हाताने एक-एक करत काढून डब्यात भरायचे . मग हे भरलेले डबे माळ्यावर जाऊन बसत  आणि कसल्या-कसल्या उपवासाच्या निमित्तानेच फक्त खाली उतरत असतं . 

                                                  बटाट्याचा किस सुद्धा तसाच , सगळी काम आदल्या दिवशीच खाली घरात सुरु होत  आणि दुसऱ्या दिवशी शिजवून झाले की गच्चीवर आणले जात . ह्याचे काम आणि किचकट . तो ही छान मोकळा मोकळा करून टाकावा लागे . मोकळा करून टाकला म्हणजे तो वळणार पण छान आणि तळताना सुद्धा सगळं सारखा आणि छान तळाला जाणार शिवाय  सगळ्या किसाचा रंगही सगळीकडे छान एकसारखा ! चिकटलेला असला की वाळत तर नीट नाहीच . पण तळताना कुठे कच्चा , तर कुठे जळका होणार . त्यामुळे त्याप्रमाणे पिवळ्या रंगापासून अगदी काळपट रंगापर्यंत , सगळ्या छटा त्यात दिसंणार आणि खातांना तर कसा लागेल याची फक्त कल्पनाच केलेली बरी . 

                                                  अजून एक प्रकार म्हणजे फक्त साबुदाण्याचे वाफवून केलेले पापड . ह्याचाही बराच खटाटोप चाले . पण हे सगळे खाली घरात , अगदी पापड तयार होऊन प्लास्टिक च्या कागदावर घाले पर्यंत आणि मग हे सगळे पापड झाले की हे प्लास्टिक चे कागद गच्चीवर नेले जात . मग दिवसभर कडकडीत उन्हात छान वाळून जात संध्याकाळ पर्यंत . हे करतांना खाण्यासारखे मात्र काहीच नसे . पण खरी मज्जा ते करत असतांना बघण्यात होती . पण ती सगळी मज्जा अनुभवायला खालच्या मजल्यावर जावे लागेल , तेव्हाच कळेल ती मज्जा . खाण्याच्या बाबतीत म्हणाल तर मला अगदी आजपर्यंत अगदी तळल्यावर सुद्धा कधीच खायला आवडले नाहीत . फारच तेलकट वाटतात मला ते . हल्ली इकडे कर्नाटकात तर छान रंगीबेरंगी मिळतात हे पापड . बघायला मात्र फार छान वाटतात मला ! मग हातात उचलून घेते , बघते , तो रंगीत आनंद लुटते आणि परत ठेवून देते !

                                                                                                  ll  इति उपवासाम् पदार्थम् ll 

(टीप - सगळ्या वाळवणांसाठी गच्चीवरील गमती जमती आणि घरातील गमती जमती या दोन्ही सदरात बघावे म्हणजे सगळी माहीती नीट आणि सविस्तर मिळेल )

आनंदी पाऊस 

 गच्चीवरील गमती जमती 

 ५ ऑगस्ट २०१९

साबुदाणा चकल्या कच्च्या 

साबुदाणा चकल्या तळलेल्या 

बटाटा वेफर्स कच्चे 

बटाटा वेफर्स तळलेले 

बटाटा किस कच्चा 

बटाटा किस तळलेला 

साबुदाणा पापड कच्चे 

साबुदाणा पापड तळलेले