इतर पापड आणि वाळवणं -१(गच्चीवरील गमती जमती)

इतर पापड आणि वाळवणं -१

(गच्चीवरील गमती जमती)

                                                   

                                                  

                                                बिबड्यांचे अगदी शिजवण्यापासून , ते वाळेलेले पापड काढेपर्यंत सगळे गच्चीवरच होत असे . बाकी पापड आणि वाळवणाचे तसे नसे . प्रत्येक पापडाच्या आणि वाळवणाच्या गरजा वेगवेगळ्या . त्यामुळे प्रत्येकाची पद्धत वेगळी . तर ज्या पापडांचा आणि वाळणांचा काही अंशी का होईना गच्चीशी संबंध येत असे त्याच्या गमती जमती या लेखात . 

                                                   गव्हाच्या चिकाच्या कुरडया , यांच  मात्र सगळं गच्चीवरच होत असे . आदल्या दिवशी संध्याकाळीच भिजलेला गहू वाटून , त्याचा चीक काढून ठेवलेला असे. तेव्हा मिक्सर वगैरे नसल्याने , भिजलेले गहू पाट्या-वरवंट्याने वाटावे लागत . बाकी सगळ्या प्रमाणे ह्या सुद्धा खूप मोठ्या प्रमाणात कराव्या लागतं . त्यामुळे एव्हढे गहू पाट्यावर वाटणे म्हणजे फारच कष्टाचे काम !  बरं वाटल्यावर हे सगळे कमीत कमी तीन वेळा पाणी घालून चांगले पिळून घ्यावे लागे . त्यालाही भरपूर शक्ती , मेहनत  लागते  आणि गहू म्हणजे अतिशय चिकट . ते हाताला चिकटू नये म्हणून आधीच हाताला चांगले मनगटापर्यंत तेल लावून घ्यावे लागे . मला पाट्यावर वाटणे आणि पिळणे दोन्ही कामे फार आवडत , अगदी मनापासून . थोडे मोठे झाल्यावर ही काम करायची मुभा असे . तेव्हा मात्र मी ती आवडीने केली सुद्धा . पण बऱ्याचदा पाट्यावर गहू वाटून हात इतके दुखत , की हात जरा सुद्धा हलविणे मुश्किल होऊन जात असे . 

                                                  मग हा चीक रात्रभर झाकून ठेवला जात असे . सकाळ पर्यंत पांढरा शुभ्र चीक तळाशी घट्ट जमून जात असे आणि वर साधारण गढूळ रंगाचे पाणी असे . मग हे पाणी हळूवार ओतून दुसऱ्या भांड्यात काढून घेतले जाई . त्यानंतर खाली छान पांढरा शुभ्र चीक दिसत असे . त्याचा रंग आणि पोत दोन्हीही मला बघायला जाम आवडत असे  आणि ह्याला हात लावला की स्वर्ग ! काय छान मऊशार लागे ते हाताला . हात काढावासाच वाटेना . लहान असताना हे काहीच करता येत नसे . पण जरा मोठं झाल्यावर मात्र बऱ्याच वेळा ही संधी मिळाली आणि मी ती अगदी आनंदाने घेतली सुद्धा . हा चीक भांड्याच्या तळाशी इतका घट्ट बसतो की अक्षरशः बोटांनी उकरून उकरून मोकळा करावा लागतो . पण सगळ्यात भारी हे काम ! तो घट्ट बसलेला चीक बोटांनी उकरायचा आणि क्षणात तो छान मऊमऊ होऊन जातो . शब्दात वर्णन करणे केवळ अशक्यच , ते सगळे अनुभवले पाहिजे तरच कळते .  मला तर जामच आवडत असे . अजूनही खूप आवडेल पण आता काही ही संधी मिळत नाही . 

                                              मग हा मोकळा केलेला चीक गच्चीवर नेला जात असे आणि आमच्या लाडक्या भट्टीवर शिजवला जात असे . आणि मग एकदा का शिजवून झाला की एका भांड्यात , खाली पुरुष मंडळींना खाण्यासाठी पोहोचता होई . आणि मग दोन तीन साचे असत , त्यात भरून भरून कुरडया केल्या जात . ते करणं आम्हाला काही शक्य नसे . पण बघायला सुद्धा फार भारी वाटत असे कुरडया करतांना . 

                                             हे सगळे चालू असताना चीक खायची पण जाम घाई असे . तेव्हाच खायचा तर नुसताच खावा लागे . पण चीक म्हणजे त्यात छान दुध आणि साखर घालायची आणि छान कालवून सगळे एकजीव करायचे , मगच खरी मजा चीक खायची . पण हे आम्हाला काही नीट जमेना . छान कालवून देणे हा प्रकार म्हणजे जगात एकच व्यक्ती करून देऊ शकते . ती म्हणजे आमची मम्मी !!! पण ती तर कुरडया करायच्या कामात गुंतलेली असे . मग अगदी मनावर संयम ठेवून मम्मी चे काम पूर्ण होण्याची वाट बघावी लागे . 

                                           एकदाचे का सगळे काम संपले गच्चीवरचे की मग सगळी खरकटी भांडी आणि जे काय सगळं साहित्य आणलेले असे ते सगळे घेऊन खाली जायचे , त्यात सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे खाण्यासाठी म्हणून काढून ठेवलेल्या चिकाचे भांडे ! मग एकदाचे का सगळे खाली नेवून झाले की मम्मी लोकांची आणि सगळ्या मुलांची चीक खाण्यासाठी अंगत पंगत होत असे . पण मम्मीला आधी सगळ्या मुलांना चीक, दूध आणि साखर छान कालवून एकजीव करून द्यावा लागे  आणि मग सगळ्यात शेवटी ती स्वतः साठी कालवून घेत असे . तेव्हा हे सगळं लक्षातही येत नसे . आता वाटत काय हे करत होतो आपण . पण तिने कालवून दिलेल्या कुठल्याही गोष्टीची चव म्हणजे एकदम स्वर्ग !! अजूनही त्या सगळ्या गोष्टींची चव जिभेवर रेंगाळते आहे आणि तोंडाला पाणी सुटते ....... अगदी आठवणीने सुद्धा !

                                           संध्याकाळी या सगळ्या कुरडया काढून आणाव्या लागत गच्चीवरून . मनातल्यामनात देवाला प्रार्थना चालू असे ......कुरडया अर्धवट ओल्या राहू दे ! कारण या अर्धवट ओल्या कुरडया फार भारी लागतात खायला . आम्ही खूप आवडीने खात असू ह्या अर्धवट ओल्या कुरडया आणि या कुरडया जरी कडकडीत वाळल्या तरी दुसरी एक मस्त मेजवानी असे , ज्या ज्या दिवशी चीक केला जात असे त्या त्या दिवशी . सकाळी चीकावरचे जे पाणी काढून घेतले जात असे , त्या पाण्यापासून सुद्धा पापड केले जात . हे पापड फक्त ओले ओले खाण्यासाठी ! त्यात नक्की काय काय घातले जाते नक्कीचं माहिती   नाही . पण शिजवले की फक्त पळीने धोतरावर घालून करतात . त्याला लाटायची किंवा थापायची गरज नसते . संध्याकाळी वाळले की बिबडे जसे काढतात तसे काढायचे  आणि ओले ओले खायचे ........स्वर्ग !!!!

                                            गव्हाच्या चीकाचे पापड सुद्धा केले जातात . हे पापड आणि ज्वारीचे एक प्रकारचे पापड , दोन्ही पापड लाटून केले जातात आणि दोघांची लाटण्याची पद्धत सारखीच असते . पण हे सगळं खाली घरात चालत असे . त्यामुळे याच्या शिजवण्याच्या आणि लाटण्याच्या गमती जमती गच्चीवरून खालच्या मजल्यावर गेलो की कळेल . आता फक्त गच्चीवरील गमतीजमती . तर हे पापड वाळत घालायला मात्र गच्चीवर यावे लागते . आमच्या कडे बऱ्याच टोपल्या होत्या, वेगवेगळ्या आकाराच्या आणि मापाच्या  आणि सुपं सुद्धा होती तीन-चार . त्यात एक अगदी छोटे सुद्धा होते . ह्या सगळ्या टोपल्या आणि सुपं उलटी करून ठेवली जात . एक एक पापड लाटून झाला की तो अलगदपणे या टोपली किंवा सुपावर टाकला जात असे . यावर टाकताना मात्र दोन पापडात थोडे तरी अंतर ठेवावे लागे . अन्यथा ते एकमेकांना चिकटून जाण्याची शक्यता . असे एक एक करत हे सूप किंवा टोपली जसजशी पापडांनी भरून जाई तसतशी एक एक करून वर घेऊन जावी लागे  आणि मग एक एक पापड अलगदपणे उचलून वळत घालावा लागे . उचलून वाळत घालताना काही गडबड झाली की संपले , तो पापड गेलाच म्हणून समजा . त्यामुळे हे काम सुद्धा अत्यंत लक्षपूर्वक आणि काळजीपूर्वक करावे लागे . 

                                            फार लहान असताना सुद्धा सारखे हात शिवशिवत हे सगळे करायला . पण तेव्हा परवानगी नसे काही करायला . मग थोडं मोठे झाल्यावर एक एक टोपली किंवा सूप वर घेऊन दिले जात असे . आणि नंतर पापड वाळत सुद्धा घालू दिले जात असे . पण जर का वाळत घालतांना जर का काही गडबड झाली , की खाली आल्यावर बोलून काही सांगण्याची गरजच पडत नसे . कारण आमच्या चेहऱ्यावर बारा वाजलेले स्पष्ट दिसत असत . ते पाहून मम्मी काय ते समजून जात असे . मग कधी समजावून सांगणे चाले तर कधी ओरडा पण खावा लागे . कारण या सगळ्या मागे खूप खूप कष्ट आणि मेहनत असे बऱ्याच दिवसांपासूनची . 

                                             त्यातल्या त्यात गव्हाच्या चीकाचा पापड वळत घालताना काही गडबड झाली तर तो गच्चीवरच गट्टम करता येत असे . खऱ्या अर्थाने चूक पोटात घालता येत असे ! एक तर हा पापड आकाराने जरा लहान आणि चवीला तर एकदम भारीच . पण ज्वारीच्या पापडाचे तसे नसे . हा पापड आकाराने फारच मोठा त्यामुळे तो पटकन गट्टम करणे केवळ अशक्य . मग खाली गेल्यावर गडबड कळली की  मम्मी लोकांपैकी कुणीतरी वर जाऊन शक्य तेव्हढा तो पापड नीट करून येत . नंतर नंतर आम्हीपण शिकलो गडबड झालेला पापड नीट करायला . मात्र कधी कधी अती उत्साहाच्या भारत धावतधावत जीना चढायला गेलो आणि अडखळलो की संपलेच ....अख्ख सूप किंवा टोपली हातातून पडून जात असे आणि त्यावरच्या सगळ्या पापडाचे काय होत असे याची कल्पना न केलेलीच बरी .........!!!

(टीप - सगळ्या वाळवणांसाठी गच्चीवरील गमती जमती आणि घरातील गमती जमती या दोन्ही सदरात बघावे म्हणजे सगळी माहीती नीट आणि सविस्तर मिळेल )

                                                                                                                                               

आनंदी पाऊस      

गच्चीवरील जमती जमती 

 ५ऑगस्ट २०१९

पाटा-वरवंटा 

चीक 

साचा/सोऱ्या 

कुरडया करतांना 

कुरडया (वाळलेल्या)

कुरडई (तळलेली)