उन्ह दाखविणे( गच्चीवरील गमती जमती)

उन्ह दाखविणे

( गच्चीवरील गमती जमती)

                                                            

                                                       
                                                     उन्हाळी कामामधला हा खूपच महत्वाचा भाग . हे काम ज्या ज्या दिवशी असे , त्या त्या दिवशी एक महत्वाचे काम असे , ते म्हणजे सगळी गच्ची छान झाडून स्वच्छ करणे . हे काम मात्र आम्ही मुली आनंदाने करत असू ! आमच्या कडे वर्षभराचे लागणारे सगळे धान्य एकदम घेऊन ठेवत असत . यात गहू , ज्वारी , तांदूळ , तूर डाळ , मूग डाळ , हरबरा डाळ , उडीद , मूग ,भुईमुगाच्या शेंगा , अगदी गूळ , साखर एव्हढेच काय पण पोहे , साबुदाणा , मुरमुरे सुद्धा . हे सगळं पोत्यापोत्याने घ्यावे लागे एकत्र कुटुंब  असल्याने . मग हे सगळे एक एक करत आणले , की  ते साफ करणे , निवडणे हे तर आलेच . पण हे वर्षभर साठवून ठेवायचे असे आणि ते टिकून राहावे , त्याला कीड लागू नये , म्हणून मग प्रत्येक धान्य गच्चीवर घेऊन जावे लागे . मग आम्ही मुली सुद्धा छोट्या छोट्या घमेल्या भरून , डोक्यावर घेऊन , गच्चीवर जात असू . मग ते सगळं धान्यं नीट पसरवून  ठेवावे लागे आणि मग दिवसभर या धान्याची राखण करावी लागे . कारण खूप खूप पक्षी असत आसपास . हे काम परत आम्हा मुलींचेच . डोक्याला पांढरा खादीचा रुमाल बांधायचा आणि जिथे कुठे सावली असेल तिथे बसायचे  आणि हातात एक काठी पक्षांना हुसकावण्यासाठी . भर उन्हाळा , त्यामुळे सारखी तहान पण लागे , मग आळीपाळीने एकेकीने खाली जाऊन पाणी पिऊन यायचे . अधून मधून मम्मी , काकू क्वचित आई (आजी ) ह्या वर येऊन जात आणि वाळत घातलेलं धान्य सगळीकडून थोडं थोडं हलवून जात , जेणेकरून सगळं धान्य नीट तापून निघाले पाहिजे म्हणजे मग वर्षभर त्या धान्याला  कीड  लागत नसे . मग  संध्याकाळी पुन्हा हे सगळे धान्य गोळा करायचे आणि घमेल्या भरभरून परत खाली घेऊन यायचे  आणि मग ते वर्षभरासाठी कोठीत भरून ठेवले जात असे .

                                                       प्रत्येक धान्याचे  प्रमाण खूप असल्याने सगळी धान्यं एका दिवसात  होत नसत . प्रत्येक धान्याचा वेगवेगळा एक एक दिवस असे . मग असे बरेच दिवस हा कार्यक्रम होत असे . सगळ्यात जास्त प्रमाण गव्हाचे असे , त्या पाठोपाठ ज्वारी आणि तांदूळ आणि सगळ्या प्रकारच्या डाळी . या सगळ्या धान्यांचे , बाजारात जाऊन नमुने आणि भाव पहिला जात असे . साधारण कधी योग्य भाव मिळेल याचा अंदाज घेतला जात असे . नमुने घरी आणून सगळे मोठे लोक बघून ठरवत , कुठल्या प्रतीचे आणि जातीचे घ्यायचे ते . मग त्याप्रमाणे एक-एक करून धान्य आणले जाई . मग त्यांची साफसफाई आणि सरते शेवटी उन्हं दाखविणे . कधी कधी हवामान एकदम दगा देत असे . अचानकच पाऊस येण्याची लक्षणं दिसत , मग अशावेळी प्रचंड धावपळ होत असे . एव्हढे सगळे धान्य गोळा करणे , घमेल्यांमध्ये भरणे आणि एक मजला उतरून खाली घेऊन येणे . प्रचंड दडपण येत असे . कारण वेळेत खाली नाही आणले गेले , तर ते पावसात भिजून वाया जाण्याची फार शक्यता ! धान्य वाया जायची भीती असेच  , पण ते घरी आणून ते साफ करण्याची मेहनत सुद्धा वाया जायची शक्यता असे ! अशावेळी तर सगळेच धावपळ करून सगळे धान्य लवकरात लवकर खाली आणण्यासाठी धडपडत असत ! आम्ही मुली सुद्धा छोट्या छोट्या घमेल्या घेऊन धान्य भरून खाली घेऊन जायला मदत करत असू . पण काही वेळा अति उत्साह किंवा अति धावपळ करण्याच्या गडबडीत काही वेळा घमेलीच खाली पडून जात असे किंवा आमची एकमेकींशी टक्कर होऊन कधी फक्त घमेली , कधी आम्ही सुद्धा पडून जात असू . मग अशा वेळी मदत होण्यापेक्षा काम वाढतच असे ! मग जोरात ओरडा खावा लागत असे ! बापरे , आता नुसते हे सगळे लिहिता लिहिताही जामच दमल्यासारखे झाले मला , जणू काही मी ते सगळे आता प्रत्यक्षच करते आहे असे वाटले ! 

                                                       बरं हे उन्हं दाखवणे फक्त धान्यापर्यंतच सीमित नव्हते . एक आगळा वेगळा कार्यक्रम चाले आमच्या घरी , म्हणण्यापेक्षा गच्चीवर भर उन्हात . बऱ्याच जणांना माहित सुध्दा नसेल या बद्दल . या दिवशी सुद्धा गच्ची झाडून छान स्वच्छ केली जात असे . पण या स्वच्छ गच्चीवर , जुन्या चादरी किंवा दऱ्या-सतरंज्या अंथरल्या जात असत  आणि मग त्यावर उन्हं दाखविण्याचा कार्यक्रम ! तर या दिवशी सगळे ठेवणीतले कपडे , म्हणजे मम्मी लोकांच्या जरीच्या साड्या , शालू , वडील लोकांचे  सूट , कोट , आजीची पैठणी , आमच्या सगळ्यांकडे थंडीचे काश्मिरी कोट होते ते कोट , स्वेटर  आणि असे सगळे काय काय सुटकेस मध्ये भरून आणून गच्चीवर दाखल होत असत . माझा पिस्ता रंगाचा काश्मिरी कोट होता . तो तेंव्हा मला मुळीच आवडत नसे . मम्मीचा ग्रे रंगाचा कोट होता तो रंग फार आवडे मला  आणि मालू काकूचा कोट , तो सगळ्यात जास्त आवडता होता . नारिंगी रंगाची छान छटा होती आणि एकदम मोठ्या आकाराचे बटण होते त्याला , फारच भारी दिसे त्यामुळे तो कोट . दादांकडे दोन सूट होते . एक काळा आणि एक पिस्ता रंगाचा . जरा मोठे झाल्यावर , म्हणजे त्यांच्या उंचीची झाल्यावर , मी या सूटस् च्या पँटस्  थंडीत सकाळी शिकवणीला जाताना वापरत असे . उंचीला बरोबर होत , पण कमरेत सैल होत , तरीही  मी पट्टा वगैरे लावून वापरत असे , इतक्या त्या मला आवडत . त्याकाळी  तिथे भरपूर थंडी पडत असे आणि आमच्या शिकवण्या सकाळी सहा वाजताच असत .घरून सकाळी साडेपाचलाच निघावे लागे . शिवाय आम्ही सायकल वर जात असू , त्यामुळे जास्तच थंडी वाजत असे . मग या पँटस् मुळे छान उबदार वाटत असे . एक तर त्या होत्याच उबदार आणि परत दादांच्या असल्याने आणखीनच उबदार वाटत असे मला ! जामच भारी वाटे मला त्या पँटस् घातल्यावर....... 

                                                          मग हे सगळे कपडे आधीच अंथरलेल्या चादरी आणि सतरंज्यांवर ठेवून ते उन्हात चांगले तापू दिले जात असत . एक बाजू चांगली तापली , की उलटून दुसरी बाजू तापू दिली जात असे आणि मग एक एक करत त्यांच्या छान नीट घड्या घालून परत सुटकेस मध्ये ठेवल्या जात . मग खाली नेवून कपाटात डांबरगोळ्या घालून नीट रचून ठेवले जात असत ! 

                                                                                                                           

इति उन्हं दाखविणे !!!

आनंदी पाऊस 

गच्चीवरील गमती जमती 

  ३१ मे २०१९