कोजागिरी - १(गच्चीवरील गमती जमती )

      कोजागिरी - १

(गच्चीवरील गमती जमती ) 

                                                     

                                                              अगदी लहान पणापासून म्हणजे अगदी मला समजायला लागल्यापासून आठवते ..... आमच्याकडे कायमच अगदी न चुकता दर वर्षी कोजागिरी साजरी केली जात असे . अर्थातच माझ्या आयुष्यातील पहिली कोजागिरी साजरी झाली ती 'चौधरी सदन' च्याच गच्चीवर ! अगदी जन्मापासून ते माझं लग्न होऊन चार-पाच वर्ष होईपर्यंत आमचे एकत्र कुटुंब होते . त्यामुळे कुठलाही कार्यक्रम असो घरातलीच सगळी मंडळी असली तरी खूप मज्जा येत असे . 

                                                       कोजागिरीचा बेत म्हणजे आटवलेले दूध - बासुंदी आणि त्या गोडाने तोंड बोळू नये म्हणून सोबतीला दुकानातून आयते विकत आणलेले फरसाण असे . हे फक्त आजच्या म्हणजे कोजागिरीच्या दिवशी वर्षातून एकदाच आणले जात असे ! 

                                                       दुसरे, खरं म्हणजे पहिले आणि महत्वाचे म्हणजे आटवलेले दूध - बासुंदी . हे सुद्धा आजच्या दिवशी वर्षातील इतर दिवसापेक्षा एका अर्थाने फार वेगळे असे . बाकी दिवशी केलेली बासुंदी ही घरातच गॅस वर आटवलेली असे . सगळ्यांच्या गच्चीवर पाण्याच्या टाक्या बांधून घेतलेल्या असतं ,अजूनही असतात किंवा सिंटेक्सच्या आणून ठेवलेल्या असतात . अशा आमच्याही गच्चीवर बांधून घेतलेल्या दोन पाण्याच्या टाक्या होत्या . पण अजून एक खास आणि खूप अद्वितीय  गोष्ट होती , ती म्हणजे एक भली  मोठ्ठी भट्टी सुध्दा बांधून घेतली होती . ही शक्कल आमच्या आईने(आजीने) लढवलेली ! बांधकाम चालू असतानाच तिने बाबांना(आजोबा) सांगून बांधून घेतली होती . भट्टी म्हणजे मातीची चूल असते तशीच फक्त मोठ्ठ्या आकाराची आणि माती न वापरता बांधकामात केलेली .  मग  या भट्टीचा उपयोग अशा एक एक खास कारणाने होत असे . जे खूप सोयीचे होत असे .  त्यातील एक खास कारण म्हणजे कोजागिरी ! तर हे कोजागिरी चे दूध आटवण्याचे काम या भट्टीवर होत असे . एव्हढे मोठे एकत्र कुटुंब असल्याने काहीच थोड्याथोडक्याने भागत नसे . कोजागिरीचे दूध सुद्धा अगदी दहा लिटर किंवा त्यापेक्षा जास्तच लागत असे . मग ते तिथेच गच्चीवरच्या भट्टीवरच आटवले जात असे  आणि मग ते तिथेच गार केले जात असे , त्यातच चंद्र बघून , चंद्र किरणं त्यात पडू दिले जात असत पिण्यापुर्वी . बरं दूध आटविणायचे भांडे सुद्धा साधे सुधे नाहीच . एक भले मोठे पितळीचे भांडे बाहेरून छान पितळी पिवळे चकचकीत शिवाय  आतून कल्हई केल्यामुळे चंदेरी चकचकीत !

                                                     दरवर्षी या दुधात सुका मेवा घातला जात असे . पण सगळ्या सुक्यामेव्याचे  बारीक काप किंवा तुकडे करून घातले जात असत. एका वर्षी मात्र काय कसे कुणास ठाऊक पण हा सगळा सुका मेवा , थोडे दूध आणि खवा सुद्धा, बहुशः सगळे मिक्सर मध्ये घालून त्यांची पेस्ट केली होती . बहुशः त्या वेळीच नवीन मिक्सर घरात आलं असावं , म्हणून त्याचा वापर झाला असावा . मग ही पेस्ट दुधात उकळतांना घातली . त्या वर्षी मग ती बासुंदी किंवा आटवलेले दूध न होता त्याची चक्क रबडीच झाली होती . आमच्या घरात सगळेच रबडीचे सुद्धा चाहते . मग काय त्या वर्षी रबडीवरच ताव मारला सगळ्यांनी कोजागिरीच्या दिवशी ! 

                                                      ही अशी सगळी साग्र संगीत तयारी झाली की  मुख्य कार्यक्रम म्हणजे चांदण्यात सगळ्यांनी एकत्र बसून छान हसत खेळत , गप्पा मारत दूध पिणे आणि सोबत फरसाण . घरातील मोठी मंडळी छान आवडीने त्या दुधावर ताव मारत . पण मुलं ती मुलंच . तशीच आम्ही सुध्दा मुलं . आम्हाला  त्या दुधापेक्षा फरसाण  मध्ये जास्त इंटरेस्ट ! कारण ते वर्षातून एकदाच येई घरी आणि एकदाच खायला मिळे. बासुंदी चे तसे नव्हते . ती वर्षातून बऱ्याच वेळा वेगवेगळ्या कारणाने होतच असे . तेव्हा ती मिळतच असे . आणि ती खूप आवडत पण असे. अजूनही आठवते ती छान घट्ट पण पांढरी शुभ्र बासुंदी, त्यात छान सढळ हाताने, भांड्यानेच ओतलेलं तूप आणि मग त्यात पोळी कुस्करून खायची .....अहाहा....आत्ता सुध्दा नजरेसमोर येतेय आणि जिभेवर चवही रेंगाळते आहे . पण आज कोजागिरी  आणि   फरसाण खायची वर्षातील एकमेव संधी . मग आम्ही त्या संधी चा पुरेपूर फायदा करून घेत असू . मग आमचे दादा म्हणत वेड्या आहेत या मुली छान माल माल सोडून भुस्सा  खाताय भुस्सा  ! 

                                                 मग मोठ्या मंडळींच्या बराच वेळ गप्पा गोष्टी चालत असतं . पण आम्ही मात्र फरसाण खाऊन आणि दूध पिऊन झाल्यावर गच्चीवरच पेंगायला लागून तिथेच झोपी जात असू . मग रात्री सगळे आटोपले की मम्मी आम्हाला उठवीत असे, खाली जाऊन झोपण्यासाठी . मग तश्याच अर्धवट झोपेत जीना उतरून खाली जाऊन झोपून जात   असू ....... 

 आनंदी पाऊस

 गच्चीवरील गमती जमती  

 १५ मे २०१९  

याच लेखाची ही ध्वनिफीत 

हल्ली असे एल पी जी च्या भट्टी वर 

दुध आटविले जाते कोजागीरी साठी 

किंवा सरळ घरातील गॅस वर 

आकाशातील आणि दुधातील चंद्र 🤩😍🌛🌙

दुध तय्यार आहे आणि ग्लास पण हजर !

पेले दुधाने भरुन तय्यार आहे ,

घ्या आपापले पेले आणि करा सुरु !!!

चंद्र मस्त डोक्यावर आलाय 🌑🌚🌙🌛🌜

आणि सोबतीला चांदण्या सुद्धा 🌟🌟🌟

सोबत फरसाण आहेच !🤩😍